Musi we bisi khulukhulu ya lutombo ya lenga
Mecelin Kakoro
Mango Tree

Luthihi nga ḓuvha, bisi khulukhulu ya lutombo i namedza vhathu vha kusi kwa ha Ambani ya vha isa ḓoroboni. Ndi lwa u thoma Ambani a tshi vhona bisi khulukhulu ngaurali. A vhala mafasiṱere, a wana a 9 a re afho hu no dzula vhanameli na fasiṱere ḽithihi ḽa mureli wa bisi.

"Hu tea u vha hu na rou dza 9 dza zwidulo zwa vhanameli dzi re na zwidulo zwi no swika 6 kha rou nthihi," ndi Ambani a tshi elekanya.

Arali zwine Ambani a khou elekanya zwi zwone, bisi khulukhulu dala i hwala vhanameli vhangana?

1

Matshelo mme a Ambani vha ḓo ṱuwa nae ḓoroboni u mu rengela yunifomo ntswa ya tshikolo. Mme awe vha rengisa makumba a dauzeni nga R15. Kanzhi vha ita R450 nga vhege. Ndi dauzeni nngana dza makumba dzine dza ita uri vha ite R450? Kha vhege dza 4 (nṋa) dzo fhiraho, vho kona u vhulunga hafu ya tshelede ye vha i wana u itela u renga yunifomo ntswa ya Ambani.

Ni nga kona u wana uri vho vhulunga vhugai kha vhege dza 4?

2

Ho no fhira miṅwedzi miraru zwino tshee Ambani a tshimbila nga bisi. Ha tsha kona u konḓelela u lindela!

Matshelo ndi ḓuvha ḽihulwane vhukuma. O vha o no dzhena nguvhoni nga iri ya vhusumbe, fhedzi khofhe dze vhutoto! Mihumbulo yawe i khou ṱanḓulukana. Ṱhohoni yawe hu bvuma lwendo lwa u ya ḓiroboni. Nga hafu u bva kha iri ya ṱahe, vhusiku, ndi musi Ambani a sa athu fara khofhe.

3

Mme a Ambani vha mu vusa nga iri ya sumbe matsheloni maṅwe na maṅwe. Ṋamusi o tou vuwa nga ene muṋe nga iri ya vhurathi, naho madekwe o sala a tshi fara khofhe nga iri ya vhufumithihi.

Nga iri ya vhusumbe ndi musi o no ṱamba na u ambara, o lindela u dzhena nḓilani. Ambani o eḓela hani vhusiku ha mulovha?

4

Nga kotara u ya kha iri ya ṱahe Ambani na mme awe vha mbo swika vhuimabisi. Bisi khulukhulu ya lutombo i anzela u swika nga iri ya malo.

Mme a Ambani vha sedza watshi yavho. Zwa zwino iyi bisi khulukhulu ya lutombo yo no ḓi lenga nga minete ya fumiṱhanu. "Musi iyi bisi i a fara tshifhinga. Mulandu hu nga vha hu mini?" vha ralo vha tshi amba.

5

Hu si kale ha mbo swika vhaṅwe vhathu vhanzhi afha vhuimabisi. Na vhenevha vha vho thoma u sedza watshi dzavho vha tshi vhudzisa nga tshilengo tsha bisi. "Yo no vha iri ya ṱahe zwino. Ndi ḓo lenga u swika mushumoni!" hu amba vhaṅwe munna vha re na phanḓa, vho ambaraho suthu ya lutombo.

Kha vhathu vhoṱhe, Ambani na mme awe ndi vhone vho no lindelesaho. Kha Ambani, zwi vho tou nga ho no fhela awara nnzhi-nnzhi. Fhedzi zwo vha zwi songo ralo. Ho no fhela tshifhinga tshingafhani vho lindela?

6

Ambani zwi khou mu dina. "Yunifomo yanga ri ḓo vhuya ra i renga?" u vhudzisa mme awe.

Ambani a vhalela a wana uri lwendo lwa u ya ḓoroboni na u vhuya lu ḓo dzhia awara dza 4. Awara ya u ya, awara dza 2 (mbili) dza u renga na awara ya 1 (nthihi) ya u vhuya. "Ndi khou tea u tamba bola ya milenzhe na khonani dzanga nga iri ya vhuvhili. Ngavhe bisi i tshi ṱavhanya ya swika, zwa sa ralo ri ḓo lenga u vhuya."

7

Vha lindela vho lindela. Ambani u vho lila zwino. Vhavhili kha vho lindelaho vha bva mudubani vha humela mahayani. Vhaṅwe maṱo a kha watshi dzavho.

"Ri songo fhela mbilu. Ndi a fulufhela bisi i ḓo swika hu si kale," ndi mme a Ambani vha tshi vhudza vhaṅwe. "Ndi khou ṱoḓou ya hayani, nṋe!" ndi Ambani a tshi vhovhola. "Kha ri lindele minetenyana ya fumi," vha tshi mu kwengweledza. Arali bisi ya vha i sa athu swika nga hafu u bva kha iri ya ṱahe, ri ḓo ṱuwa."

8

Khathihi fhedzi ha pfala muungo wa bisi i tshi gonya na bada. "Khezwo, ndo ni vhudza," hu amba mme a Ambani. "Ndi hafu u bva kha iri ya ṱahe, koroo! Ri ḓo renga nga u ṱavhanya. Arali bisi ya ṱavhanya u takuwa ḓoroboni, ri ḓo swika hayani bola ya vhoiwe i sa athu thoma."

Ambani a phumula miṱodzi. Milenzhe yawe yo vha i tshi khou rema. O vha o neta. U tou ri u dzhena lini bisini.

9

Vhathu vho mangala vhukuma vha tshi vhona hu si bisi khulukhulu ya lutombo. Ndi kubisana kutswuku. Ambani a tshi vhala mafasiṱere akwo a wana e a 4 fhedzi kha lurumbu luthihi. "Mmawe," hu amba Ambani, "hoku kubisi ndi kuṱukuṱuku kha heiḽa bisi dala. Vhathu vha no khou ya ḓoroboni a vha nga fheleli."

Ni a tendelana na Ambani? Ni nga kona u humbulela uri kubisi kuṱuku kutswuku ku nga hwala vhathu vhangana?

10

"Inwi ni a ḽesa mbilu Ambani, ndi mme awe vha tshi mu swaswedza/kolela. "Roṱhe vhe ra lindela ri ḓo wana vhudzulo."

"Kha ri ṱavhanye ri dzhene ri wane vhudzulo ha khwiṋe. Ndi riṋe vhe ra lindelesa!"

11

Ambani na mme awe vha mbo namela bisi. Vha tevhelwa nga vhaṅwe vhanameli vha 9 vhe vha vha vhe kha muduba. "Vhathu vhoṱhe vha ḓo lingana afha bisini?" Hu vhudzisa Ambani.

U khou kona u zwi vhona uri hu na miduba ya 4 ya zwidulo afha bisini, ine khayo ha vha na zwidulo zwa 2 kha lurumbu luṅwe na zwa 2 kha luḽa luṅwe lurumbu. Hu na zwidulo zwingana zwo ṱangana zwoṱhe? Vhathu avha vha re mudubani vha ḓo fhelela vhoṱhe?

12

Ambani na mme awe vha dzula kha zwidulo zwa 2 zwa phanḓa, tsini na muṋango. Vho dzula fhethu hune vha kona u ṱharamuwa nahone vha a kona u vhona zwannḓa zwavhuḓi.

Ambani a vhala a wana hu na vhathu vha 6 vhane vha kha ḓi tou bva u dzhena mudubani. "Zwi amba uri hu na vhanameli vha 17 vho ṱangana vhoṱhe," ndi Ambani a tshi elekanya. "Mmawe, vhunzhi ha vhathu vha ḓo wana vhudzulo," u vhudza mme awe. "Ndi muthu muthihi fhedzi ane a ḓo tea u tshimbila o ima."

Ambani o vhala zwone?

13

Bisi yo no ḓala zwino. Mureli wayo vha mbo vala mahothi, ya takuwa. Ngei nnḓa ha mbo pfala phosho. Ambani na vhaṅwe vha nameli ngae vha ṱodzimela nnḓa nga mafasiṱere.

Hu vhonala hu na vhathu vhaṅwe hafhu vha no khou pandamedza bisi. Vha a vhidzilela "Kha vha ime! Kha vha ime! Na riṋe ri khou ṱoḓou namela." Tshukhwi, vho no lenga. Ambani na mme awe vha pfa vha tshi pfela vhuṱungu avha vhathu vhe vha siiwa nga bisi.

14

Mme a Ambani vha vhudzisa mureli, "Khezwi vha songo ḓa nga iḽa bisi khulukhulu ya lutombo?" "Yo tshinyala mulovha," hu amba mureili. "Hoku kubisana kutswuku ndi kwone fhedzi kwe kwa vha ku tshi nga shumiswa."

"Zwino vhaḽa vhathu vho salaho?" Mme a Ambani vha vhudzisa mureili. "Vhone vha songo vhilahela," hu fhindula mureili, "Ṋamusi ndi ḓo ita dziṅwe nyendo mbili."

Ambani a thetshelesa zwine zwa khou ambiwa. Nomboro dza thoma u vhilingana ṱhohoni yawe.

15

Ambani a vhala zwidulo hafhu. "Heyi bisi i hwala vhathu vha 20, vha 16 vho dzula ngeno vha 4 vho tou ima."

"Bisi iyi i nga ita nyendo nngana uri i kone u hwalela vhanameli vha 100 ḓoroboni? Vha 200 kana vha 150 vhone?" u ralo a tshi ḓivhudzisa. Inwi ni nga kona u wana phindulo?

Ambani ho ngo takala zwone. Hu si kale u ḓo vha e na yunifomo ntswa. U bva afho bisi i ḓo vha humisela hayani, tshifhinga tsha u tamba bola tshi tshee hone.

16
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Musi we bisi khulukhulu ya lutombo ya lenga
Author - Mecelin Kakoro
Translation - Ndivhuho Mutsila
Illustration - Mango Tree
Language - Tshivenḓa
Level - Read aloud