Magozwe
Lesley Koyi
Wiehan de Jager

Wɔ Nairobi sua kpole zo mɔɔ alagye ɛne ɛkɛ la, wↄ gua ne azo mↄↄ sua nu ndeteleɛ nee ehulɔlɛ ɛnle ɛkɛ la, ɛkɛ ne a ngakula nrenya ekpunle bie de a. Na bɛyɛ alehyenlɛ ko biala atuuu kɛzi ɔba ye biala la. Kenle ko nwonlomɔ, ɛnee ngakula nrenya ne mɔɔ ɛlɛye bɛ ɛkpa ne mɔɔ bɛlale zolɛ wɛ sɛmante ne azo wɔ ɛyɛlɛ ne anu la. Ɛyɛlɛ hunle bɛ na bɛzɔle senle bɛrɛlɛle bɛnwo. Magozwe boka ngakula mrenya εhye mɔ anwo. Ɔdaye a ɔle kakula wɔ bɛ nu a.

1

Mekɛ mɔɔ Magozwe awovolɛ hale ɛleka bie la ɛnee ye nya ɛvolɛ nnu pɛ. Ɔhɔdenlanle ye wovonye anwo. Nrenya ɛhye amaa ɔnye angɔ kakula ne anwo kpalɛ. Aleɛ mɔɔ fa ɔmaa Magozwe la ɛnza ye di. Eza ɔmanle Magozwe yɛle egyima ɛsesebɛ dɔɔnwo.

2

Saa Magozwe biza ye wovonye ne kpuya wɔ aleɛ ekyi nee egyima ɛsesebɛ dɔɔnwo mɔɔ ɔma ɔyɛ la anwo a ɛnee ɔlɛbo ye. Saa ɔka ɔkile ye wovonye ne kɛ ɔkulo kɛ ɔkɔ sukulu a ɛnee ɔlɛ boye na eza ɔka ɔtoa zo kɛ, "Ɛle koasea soma na ɛnrɛhola debia biala sukoa." Ɛvolɛ nsa razenle hɔle wɔ zahae amaneε wunle ne anu la Magozwe angola ɛkɛ tɛnla na ɔnrandinle ɛhɔle. Na ɔbɔle ɔbo kɛ akee ɔda guazo.

3

Guazo ɛbɛla bɔlɛ ne anu yɛle se kpalɛ manle ngakula ne mɔ na ngakula ne mɔ pelele dahuu biala kɛ bɛkɛnya bɛnloa aleɛ. Ɔdwu mekɛ ne bie bɔbɔ a bɛkye bɛ anzɛɛ bɛbobɛ. Awie biala ɛnle ɛkɛ mɔ saa bɛnwo to bɛ a ɔnea bɛ a. Ngakula mrenya ɛhye mɔ nyia bɛ ninyɛne mɔɔ bɛhyia la fi ezukoa mɔɔ bɛsɛzɛlɛ la anu, wolɔba ɛdonelɛ nee ninnyɛne mɔɔ ɔsɛkye a bɛsa bɛyɛye fofolɛ la anu. Ɛbɛlabɔlɛ ne anu yɛle se kpalɛ manle bɛ wↄ mekɛ mɔɔ konle bie zile eku nwiɔ bie mɔɔ ɛlɛ pele kɛ bɛsie suakpole ne la.

4

Kenle ko bie mɔɔ ɛnee Magozwe ɛlɛnea bɔla kyɛnze ne anu la ɔnwunle buluku bie mɔɔ anwo ɛtete la kɛ ɔla nu na ɔvale. Ɔkyikyile nwolɛ evinli ne na ɔvale ɔdole ye kodoku ne anu. Dahuu biala saa ɔwie ye debie biala a ɔfa ye buluku ne na ɔnea nvonyinli ne mɔ mɔɔ wɔ nu la. Ɔnze kɛzi bɛkengaye a.

5

Nvonyinli ne mɔɔ wɔɔ buluku ne anu la ka edwɛkɛ fane kakula nrenya bie mɔɔ ɔnyinle na ɔyεle anwuma ɛlɛne kavolɛ la. Magozwe dahuu ɔkunlu bie a anrɛɛ ɔle anwuma ɛlɛne kavolɛ. Mekɛ ne bie dwu a ɔnwu ɔnwo kɛ ɔdaye ale kakula ne mɔɔ wɔ adawu buluku ne anu la.

6

Maanu yɛle ɛyɛlɛ na Magozwe ɛnee gyi adenle ne azo ɛlɛsɛzɛlɛ ezukoa. Nrenya bie hwenle bikyɛle ye. "Hallo, bɛfɛlɛ me Tɔmase. Meyɛ egyima wɔ ɛleka mↄ bɛtɔne aleɛ ne la," nrenya ne hanle. Ɔdendenle ɔsa wɔɔ sua bie mɔɔ bɛhanwolɛ akɔlɛ ɛnlome na ye nduzo ne le buluwu la. "Melɛ anyeazo kɛ ɛbahɔ ɛkɛ waa dɔ aleɛ?" Tɔmase bizale ye. Magozwe nleanle Tɔmase na eza ɔnleanle sua ne. "Mekɛ ne dwu a," ɔhanle na ɔhɔle.

7

Wɔ siane fofolɛ ne anu, ngakula mrenya ne mↄ mɔɔ de gua zo la ta nwu Tɔmase kpalɛ. Tɔmase kulo menli adwɛleɛ ɛlilɛ titile menli mɔɔ de guazo. Tɔmase tie menli dɔɔnwo ɛbɛlabɔlɛ nu adawu. Ɔnva debie ɔni agole na ɔlɛ abotane eza ɔbu debie. Ngakula ne mɔɔ bie bɔle ɔbo kɛ bɛkɔ sua ne mɔɔ Tɔmase hilɛle bɛ la bɛadɔ aleɛ ewiazo.

8

Magozwe de sɛmante ne azo ɛlɛnea nvonyinli ne mɔɔ wɔ buluku ne anu la yɛɛ Tɔmase radenlanle ɔnwo ɛkɛ ne a. "Duzu a adawu ne fane nwo a?" Tɔmase bizale ye. "Ɔfane kakula nrenya bie mɔɔ ɔyɛle anwuma ɛlɛne kavolɛ la," Magozwe buale ye. Tɔmase bizale ye kɛ, "Kɛ bɛfɛlɛ kakula nrenya ne ɛ?" Magozwe buale ya kɛ, "Menze ye duma, me ngola kenga."

9

Mekɛ mɔɔ beyale biako la Magozwe hanle ye ɛbɛlabɔlɛ nu adawu hilɛle Tɔmase. Adawu ne fane ye wonvonye nee debie ti mɔɔ ɔnrandinli la. Tɔmase dieɛle adawu ne wiɛle la yeandɛ ɛnloa nu, na yeanzuzu debie mɔɔ Magozwe ɛyɛ la yeangile ye noko akee ɛgyele ɔnzo na ɔdieɛle ye kpalɛ. Mekɛ ne bie dwu a bɛdi adwɛlɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛnloa wɔzo bɛlɛdi aleɛ wɔ sua ne mɔɔ Tɔmase hilɛle ye la anu.

10

Tɔmase manle ye adawu buluku fofolɛ wɔ ye awolɛ kenle mɔ tɔ zo bulu la. Adawu buluku ne ka edwɛkɛ fane kakula nrenya bie mɔɔ ɔnyinli wɔ namule nu na ɔyɛle awie mɔɔ ye duma dɛlɛle hɛle moa wɔ bɔlo bɔlɛ nu a. Tɔmase gengale adawu buluku ne hilɛle Magozwe mekɛ dɔɔnwo, hɔkpulale mekɛ mɔɔ ɔhanle kɛ, "Mekɛ ɛdwu mɔɔ ɔwɔkɛ ɛkɔ sukulu na yesukoa ɛgengalɛ a."  Kɛzi ɛdwenle nwonlɛ ɛ? Tɔmase hɔle zolɛ hilɛle nu kɛ ɔze ɛleka mɔɔ ngakula kola tεnla kɔ sukulu a.

11

Magozwe dwenlenle ɛleka fofolɛ ɛhye nee sukulu ɛhɔlɛ ne anwo. Asoo mɔ me wovonye hanle la kola yɛ nɔhalɛ ɔ, kɛ menle mbane kɛ menwɔzukoa debie biala ɔ? Asoo mekɔ ɛleka fofolɛ ɛhye na bɛbo me ɛ? Ye ahonle dule. "Asoo ɔbayɛ kpalɛ kɛ me kɛdenla me gua ye azo ɔ," Ɔdwenlenle nwolɛ.

12

Magozwe hanle ye ɛzulɛlɛ ne mɔɔ wɔ ye nu la ɔhilɛle Tɔmase. Tɔmase zile ɔkɛnra kɛ debie biala bayɛ kpalɛ wɔ ɛleka mɔɔ ɛkↄ la.

13

Magozwe dule hɔle sua kunlo ko wɔ sua bie mɔɔ ye nduzo ne le amunli la anu. Ɔnee ngakula mrenya nwiɔ bie ada sua ne anu a. Ngakula mɔɔ ɛnee de zↄhane awuke ne anu la amuala le bulu. Ɔmɔ Cissy ne ɔhu, ahwea nsa, kusu ko, yɛɛ abɔnkye ko noko wɔ awuke ne anu bie.

14

Magozwe bɔle ye sukulu hɔlɛ ne abo, na ninyɛne nu yɛle se kpalɛ manle ye. Ɔlɛ ninnyɛne dɔɔnwo ɔsukoa. Mekɛ ne bie dwu a ɛnee ɔkulo kɛ ɔgyakyi sukulu ne. Noko akee ɔdwenlenle anwuma ɛlɛne kavolɛ ne nee bɔlo bↄlɛnli ne mɔ wɔ adawu buluku ne anu la. Ɔhakyele bɛ la, ɔhɔle sukulu ne.

15

Magozwe ɛnee de yaade ne anu wɔ sua ne mɔɔ ye nduzo ne le amunli, na ɔlɛ kenga ye adawu buluku mɔɔ ɔne ye vi sukulu rale la. Tɔmase radɛnlanle ɔnwo ɛkɛ ne. "Duzu adawu a buluku ne ka fane nwonlɛ a?" Tɔmase bizale ye. "Ɔfane kakula nrenya bie mɔɔ ɔba yeayɛ kilehilevolɛ la," Magozwe buale ye. "Kɛ bɛfɛlɛ kakula nrenya ne ɛ?" Tɔmase bizale ye. "Ye duma ale Magozwe," Magozwe buale ye na ɔzelele.

16
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Magozwe
Author - Lesley Koyi
Translation - Henry Filby Gyane (OLE Ghana)
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Nzema
Level - Read aloud