Ukuqalana ne-Covid
African Storybook
Tawanda Mhandu
Iinkolo zavalwa iinyanga ezimbalwa ngesimanga sokuqinteliswa kwamakhambo kwelizwe loke. Ukuqinteliswa kwamakhambo kwabe kwenzelwe ukurhobhisa ukurhatjheka kwe-Covid-19.
-
Iinkolo zavulwa godu ngeveke egadungileko. Abanye abafundi nanje basahlezi emakhaya.
-
Esikolweni samabanga aphasi iMaxeke Primary School, sekusikhathi sesifundo samaKghono wePilo.
1
Utitjhere uPiti ufuna ukutholisisa ngendlela abantwana abaphatheke ngakhona ngokuqinteliswa kwamakhambo.
-
“Ngithanda ukuzwa ngamalemuko wenu ngesikhathi sokuqinteliswa kwamakhambo,” kutjho utitjhere ebafundini bakhe ngetlasini.
-
“Ubaba wami ukholwa bona woke umuntu kufanele abe nehlelo elilandelwako,” kuthoma uSello.
2
“Yeke, bekasivusa woke malanga ukusukela ngoMvulo ukuyokufika ngeLesihlanu, begodu bekafuna senze nemisebenzi ebonakalako ukusukela nge-iri lobu-8 ekuseni ukuyokufikela nge-iri lesi-2 ntambama,” kutjho uSello.
-
“Ingabe kutjho ukuthini lokho, ‘into ebonakalako’?” kubuza uMunya.
-
“Kukwenza into ehle nenepumelelo,” kuphendula uSello.
3
“Iye Sello, kunjalo,” kutjho utitjhere uPiti.
-
“Ubaba wethu wenza isiqiniseko sokobana ukuqinteliswa kwamakhambo bekufana nokuthi sikhathi sesikolo!” kungezelela udadwabo likaNeo.
-
“Into eyodwa engiyithanda ngokuqinteliswa kwamakhambo kukobana senze imisebenzi eminengi sisoke njengomndeni,” kutjho uNeo.
4
“Ngicabanga bona ngisebenzise isikhathi sami sokuphumula ngokuhlakanipha. Ngenze iiMbalo zami ngombana ngifuna ukwenza ngcono amamaksi wami, kutjho uMunya.
-
Ngibukele amamuvi begodu ngidlale imidlalo ngaphandle ukobana ngizithabise. Ngifunde nokobana ngibe matasatasa.
-
Ngizithabulule umzimba ukobana ngihlale nginepilo.”
5
“Mayelana nokuqinteliswa kwamakhambo, ngicabanga bona kukhona okuhle nokumbi,” kutjho uBasani.
-
“Okuhle kukobana ngibe nesikhathi sokuphumula, begodu ngithethe isikhathi sami ngahlala nomndeni wami. Ngisebenzise isikhathi lesi ukobana ngifunde iincwadi ngibuyekeze nomsebenzi wesikolo,” utjho uyahlathulula.
6
“Ngangitshwenyeke khulu ngokuthi ingabe abasebenzi bezindlini ababonomakhwitjhi bazawuthola umrholo.
-
Bengisabela umndeni wami nabantu abaragela phambili nokwephula umthetho,” utjho asaraga.
-
Utitjhere uPiti uvuma ngehloko. Uyazi bona ngesikhathi sokuqinteliswa kwamakhambo bekulula ukuzizwa ungazazi begodu nokobana usabe.
7
“Emndenini wami sisithandathu nasi soke. Ukobana ngithanda ukunande sihlangana nomndeni wami kungenza ngirhaphe,” kutjho uYash.
-
Ukurarulula umraro lo umma wathenga umdlalo we-Monopoly. Kwabe kumdlalo webhodi engangiwuthanda khulu ngisesemncani,”
8
“Bengidlala khulu umdlalo we-Monopoly eemvekeni ezigadungileko bengacabanga nokuthola umsebenzi wokuthengisa izindlu!” kuswaphelisa uYash.
-
U-Amanda uyahleka nakaqedako uthi, “Engikwenzileko ukuqalana nokuqinteliswa kwamakhambo kwabe kukupheka nokubhaga. Yo! Ngangisikhumbulile isikolo!”
-
Abafundi abanengi bavuma.
9
“Kuhle ukukhuluma nomuntu esimthembako simtjele bona sizizwa njani.
-
Namhlanjesi ngizwe imibono emihle mayelana nendlela yokuqalana nepilo lokha nakunamatjhuguluko,” kutjho utitjhere uPiti.
-
“Asirageleni phambili nokukhuluma ngalokhu kusasa,” kutjho utitjhere uPiti nakulila isimbi.
10

Imibuzo


  1. Tlola ihlathululo yamabizo la: ukuqalana, iintjhijilo, ukwesaba, kwangamalanga.
  2. Tlola amagama aphikisana nalawa angehla.
  3. Hlathulula ihlaya lakaYash.
  4. Ngimiphi imibono emithathu yendlela yokuqalana nepilo lokha nayitjhugulukako?
  5. Ingabe uyavumelana noBasani? Hlathulula ipendulo yakho.
  6. Ucabanga bona ukuqinteliswa kwamakhambo kwenza bona i-Covid-19 ingarhatjheki khulu? Hlathulula ipendulo yakho
  7. Utitjhere Piti uthi, “Kuyasiza ukukhuluma nomuntu esimthembako ngokuthi sizizwa njani.” Ngiziphi izinto ongakhuluma ngazo nomuntu omthembako?
  8. Kutjho ukuthini ‘ukungabi nesiqiniseko’? Ucabanga bona kubayini kwaba lula bona abantu bazizwe banganasiqiniseko nge-Covid?
11

-
Indatjana esencwadini le imayelana nemibiko yomRhatjho i-RX. Umrhatjho i-RX kusitetjhi somrhatjho wethungelelwano, wenzelwe abantwana bewusetjenziswa bantwana.
-
UmRhatjho i-RX usebenza ukusuka esibhedlela i-the Red Cross War Memorial Children’s Hospital e-Cape Town.
-
UmRhatjho i-RX usiza abantwana ukobana bacoce iindatjana ngezinto eziqakathekileko kibo.
-
Vakatjhela umRhatjho i-RX
12
Your attribution should include the following:
Title: Ukuqalana ne-Covid
Author/s: African Storybook
Translator/s: Sponono Mahlangu
Illustrator/s: Tawanda Mhandu
Assurer/s: William Jiyana
Language: isiNdebele

© Zenex Foundation - Saide 2025 (Updated Edition)

CC BY includes the following elements:
 BY   – Credit must be given to the creator