Document

Ànɨ́kánɨ̀kà Pɨ Òkùkù Be

Ghanaian folktale

Wiehan de Jager

O'dúàlʉ́, ànɨ́kánɨ́kà mu àyʉ́ èjí ɨ́ vílé ámvúà. Àyʉ́ 'dɨ̀yɨ é'dá ndrɨ̀zàrʉ àzɨ́nɨ́ àlʉzàrʉ. Ozó àyʉ́ 'dɨ̀rɨ kɨ́lɨ́lɨ́ ̀àcɨ́ sɨ̀. 'Dà mà vʉ́tɨ́à rɨ vǎ ayʉ́ 'dɨ̀yɨ nyá.

Ànìkáníka nɨ̀ lèrǐa àyʉ́ òkòrɨ̀ su 'ɨ́ mà tílěa rɨ̌a, eri ágʉ́ àzɨ́nɨ kǎtɨ́lé pǒ. "Kɨ́rɨ́kɨ̀rɨ̀sɨ̀!" Ànɨ́kánɨka òrà ásɨ́ sɨ̀. "'Dà vɨ́nɨ́ à'dɨ ɨ́ ya?" Kɨ́rɨ́tɨ́ zì kǎtilé rà. Òkùkù e'dápɨ àndèzàrʉ́ rɨ̀ nga 'yó, "Má ágyɨ́ ànɨ̀kánɨ́ka, 'ɨ́ ko má àzà, ma ofɨzʉ́ mɨ́ vɨ́lé jóà. Má ácɨ́ àndrʉ̀ 'dólé ambamba, mà àndè anɨ́ tʉ, àzɨ́nɨ́ àbírí fu vɨnɨ mà tʉ̀ aga rá." E'yó cɨ́ ànɨ̀kánɨ́ka nɨ́ écó 'yé rá rì òkùkù nɨ ofɨ́zʉ jóá.

Ànɨ̀kánɨ́ka nɨ́ ovʉzʉ àdrì èndrà be rɨ̀sɨ̌, lè 'ɨ́ mà ayʉ́ aluzà 'dɨ̀rɨ nyá 'bá àzɨ́nɨ be kʉ, e'yónɨ̀ sɨ̀ égá e'yó òndɨ́ rʉ nɨ yezʉ́. Òkùkù kà mʉ rɨ mésà tɨ́a 'bò, eri ní té lèría ayʉ́ e'dʉ́rɨa, ànɨ̀kánɨ̀kà otré èrɨ màdrɨ̀a, "Mɨ̂ drí òndɨ̀rʉ́! Mɨ́ écó àfa nyǎ drí òndɨ́ be kʉ́! Mɨ́ mà mʉ mɨ́ drí ojǐ ráká." Òkùkù mà drí ndrà òndírʉ̀ ádaáda. Ka 'dɨ́nɨlé òkùkù nga e'yére yí a'ɨ́ mà drí ójɨ́zʉ́ ègàdí e'yèrè vɨ́lé 'dólé.

Te èrɨnɨ́ murɨ́a 'ɨ́mà drí òjɨ̀rɨ́à, ànɨ̀kánɨ́ka è'dó ayʉ́ 'dɨ̀yɨ nyǎ mbèlè mbèlè. Òkùkù nɨ mʉ drì èdasɨ̀rɨ̀ esʉ́ ayʉ́ de ɨ́ 'bò. Òkùkù ne ànɨ̀kánɨ́ka nɨ 'dɨ́nɨ rá ngà, 'yó èrɨnɨ́: "Àwa'dɨ̀fô mɨ́nɨ́ ma omvezʉ́ nyaká nyazʉ́ mɨ́ vɨ́lé àkʉ́àrɨ̀sɨ̀. 'ɨ́ kà àlí má vɨ́lé 'dàsɨ̀, mɨ́ mà emʉ́ mà vɨ́lé àkúàsɨ̀. Á lé mɨ́nɨ́ ònyɨ̀ 'yé kɨ̀lé mɨ́nɨ́ 'yé mánɨ́rɨ̀ lé." Òkùkù e'dó gǎ è'yere 'ɨ vɨ́lé àkúà.

O'dʉ́ were vʉ́tiá, ànɨ̀kánɨ́kà e'dó e'yó egá nyaká òkúkú nɨ ándrâ 'yó 'ɨ̀ nga fè 'ɨ́ drí rɨ̀ mà drìá. O'dʉ́ àlʉ mu òkùkù vɨ́lé àkʉ́à. Ànɨ̀kánɨ́ka ca òkùkù vɨ́lé àkʉ́à ètú nɨ́ 'de riá lêrʉ́ 'dɨ̀á yí drìa 'aá 'dàsɨ̀ sâ'bánɨ́ 'yezʉ nyaká nyazʉ́rɨ̀sɨ̀. Esú dè òkùkù la 'ɨ́ óní drìá ètú yʉ yɨnɨ́ 'yèlè òkʉ rɨ̀ lé. Òkùkù kà mú ànɨ̀kánɨ́ka nɨ ně 'bo, nga 'yó: "Mà ágyíi ànɨ̀kánɨ́ka, mɨ́ ecá nyaká òndré nɨ́rɨ̀ nyá má be 'dɨ 'ɨ́ yà?" Ànɨ̀kánɨ́ka ngà 'yó, "È, 'dà mʉ́ké sǎàrʉ́, àwà'dɨ̀fô mɨ́ nɨ́." Àbírí érɨ́ fʉ́pɨ́rɨ́ mà ómgbó rɨ tʉ́ drìlé drìlé.

Okùkù nga fɨ́ yí alɨa nyaká o'bazʉ mésà drǐa ngónde nyazàrʉ́. Ànɨ̀kánɨ́ka rɨ̀ òkùkù nɨ tě ónɨ́ drìá yí tiá. Sâ were vʉ́tiá òkùkù èsà yí vɨ́lé ngà 'yó, "Ànɨ̀kánɨ́ka, má otʉ́ nyaká ngónde 'bo, àma mà mʉ́ dí nyaká nyá." Òkùkù fɨ yí alɨ́á dɨ́ká nga e'dó nyaká ɨ̀rɨ́bɨ́rʉ̌ èrɨnɨ́ otʉ́lé rɨ̀ nyá.

Ànɨ̀kánɨ́ka ò'bɨ̀ fɨ́ yí ètíá, te èrɨ mà nzìzà nɨ́ ovʉzʉ́ yo rɨ̀sɨ̀, ecónɨ́ fɨ́ kpere yí ètɨ́á kʉ. Yí rɨ èrɨ èmɨ̌ vɨ́lé yí drɨ́á. Ò'bɨ̀ mbú àzɨ́nɨ ɨ 'bé yí aléà, te tɨ́, écónɨ́ cá pà rɨ́ nyaká nyazʉ́ rɨ̀á kʉ.

Àsìzʉ́ ànɨ̀kánɨ́ka nga òndòà àzɨ́ esú. Osú ónɨ́ ángɨ́rɨ́ 'ɨvɨ́lé kótɨ̀ mà jébǎ. Èrɨ nɨ́ dí nzìzà esúle'bo rɨ̀sɨ̌ nga di fɨ́ yí ètíá ra. Èri mà òndùá dè 'dónɨɨ́! Nè òkùkù mà mésà drì ga tré nyaká ìríbí rʉ́ 'diyɨ pɨ sɨ nyaká àzɨ́ aluzà èselé ndúndú 'dɨ̀yi pie. Érɨ mà tùsú e'dórá.

Ànɨ̀kánɨ́ka nɨ́ lèrɨá e'dórɨá nyaká alʉzà 'dɨ̀ nyarɨá, òkùkù atrɨ èrɨ́ cɨ́. "Ànɨ̀kánɨ́ka, mɨ́ ecónɨ́ nyaká nya kótì be ruá kʉ.'Dɨ adrɨ́zà má vɨ́lé àkʉ́á rɨ̀ ɨ kʉ." Egátá kókòrʉ́, ànɨ̀kánɨ́ka nga 'yó, "Háyɨ̀, òkùkù, e'yó mɨ́nɨ́ 'yolé 'dɨ̀ kílílí! Má mà ómɨ̀ rɨ té kànɨ̀ e'yó égá ngónɨàrɨ̀ 'bá?"Nga kótì trʉ̌ rá.

Te ónɨ́ té èrɨ mà jébǎ nzìzà fěpɨ èrɨ nɨ́ rɨ̀ kókòrʉ́, ànɨ̀kánɨ́ka nga éngá yí mà drìá 'bùá vɨ́lé. Ànìkáníka nga 'ɨ́ mà drì sʉ́ yí alɨ́á kàmʉ́ ně òkùkù nɨ nyaká té aluzà rɨ̀ nyarɨá, càndɨ́ bɨ̀ èrɨ tʉ̀.

You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:

Ànɨ́kánɨ̀kà Pɨ Òkùkù Be

Author - Ghanaian folktale
Translation - Alice Ojobiru
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Lugbarati (Official)
Level - Read aloud