Tamala gaali aba mu hitehere hy'Ebugaado. Oludaalo lulala gaaja amaaji gatiina ni mboojo Njule. Tamala ni gaali n'adaŋira mu musongo amaaji, Njule gabona Wanakamuna. Gahabbinga. Gabbinga, gabbinga era gabbinga! Aye nasi aŋange huholaho, olwohuba wanakamuuna gaali amuhira embiro.

Esongo ya Tamala ni yejula era ni genda hu tiina engo. Gahejaheja ohweruguusa aye nga sabona Njule gagenda era gagenda era gagenda, namwendula. Kadi hale nga amwagaana n'alambaye egongo w'ehiswa ehibbala.

Aba kogaaja ohuupi nga Njule ata olwala hu munwa. Ohuupi ŋaati ŋaaliŋo ehibbubbu hya basinde abatamanyihire ni baŋumuuye. Abasinde baali n'ebibbeto n'obuŋembo n'amafumo. Abasiinde abo bebi. Baajire hwiba ŋombe jeefe n'ohwohya ehitehere hyefe. Muje Mangu huli n'ohuduluma hutiine engo hulabule ab'ehyalo. Kale maŋoleye era amangu Tamala ni Njula baduluma ni balungama na ehitehere hyewaawe.

Ohuupi n'ehitehere hyabwe bagaana hooja yaawe owaali n'aŋiira eŋombe yiye ohunywa amaaji. Tamala galangirira hoojaye ati, "Duluma hooja, duluma! Abasinde bali huja ohwiba eŋombe jeefe n'ohwohya ehitehere hyefe. Omusinde gaasa eŋombe yiye era gayicuusaŋo gagamayo ena hitehere."

Ni geyongeraho mu moni Tamala gabona masengewe n'ali hutamba mu nimiro ng'amuloma ati, "Senge duluma duluma. Abasinde bali huuja ohwiba eŋombe jeefe n'ohwohya ehitehere hyefe. Omuhasi gabugula embago yiye nga aŋamba n'omwana wuwe owaali naŋenyuha nga aduluma nalungama eri ehitehere."

Ni geyongeyeho mu moni nga nindi Tamala abona sehuluwe. Gaali aŋegerera mu luguudo ni Nasugirya eyetwihire ebiryo. Ng'amuloma ati, "Sehulu, duluma. Abasinde baaja ohwiba eŋombe jeefe n'ohwohya ehitehere hyefe." Sehuluwe gadunda esimbo yiye nga abbinga Nasugirya ohwola oluyaduluma ohulungama ena hitehere.

Tamala ni mbojo ni boola mu hitehere nga batebusa hiisi muutu baati, "Duluma, duluma. Abasinde bali huuja ohwiba eŋombe jeefe n'ohwohya ehitehere hyefe" Abe hyalo batya ate nga sibamanyire ŋeena oŋohwehweha oba hiina ehy'ohuhola: ŋeena aŋa baŋanga ohuhweha eŋombe jaawe, ŋeena aŋa baŋanga ohuhweha ebiryo byawe oba ŋeena aŋabaŋanga ohwehweha abeene?

Tamala gatya bugali weene aye ng'aŋo ahebulira ahafo, ye ni Njula haleho eyi batiinangaho ogudulira. Ehifo ehibunjeeri. Ehifo ehy'engiso.

Gatusayo engoma nga atandiha huyihubba n'embaha ng'olu gaali n'aŋanga. Bbuu- bbuu- bbu! Bbumu bbumu bbumu. Ab'ehyalo boosi nga betega Tamala nga alangirira ati, "Ndi n'ehifo ehy'ohwehwehamo, munonde." Gaŋira Njula namuŋambiriiye hu ngalo.

Tamala ni Njula batangirira mu ngira eyaboosa hu musaala omudodo omwene omubba ogwali aŋapi aŋo. Nga abomu hitehere bamuloma baati, "Lwahiina otuleetire ŋano?" Sihuŋanga hwehweha ŋano. Nga Tamala aloma semwana ati njawe kulage. Nga baniina ŋamugulu w'omusaala aŋaali ahaŋundu. Tamala ni semwna nga behirira ŋaasi mu nduli, eyaali emba ni mulimo enjaya.

Tamala ni semwana baŋundula ahaŋundu mu mbafu j'omusaala. Ab'ehyalo boosiboosi nga babitira mu haŋundu aho bengira mu njaya y'omusaala omudodo. Ab'ehyalo abandi baleeta ebiryo n'etamu. Abandi baleeta embusi, etaama n'eŋombe. Aye ehiitu ehy'eŋugisa hyali ti mwalimo ehifo ehya hiisi mulala.

Eryuba lyagwa mu maaji. Abebi bambaagana ni balungama ena hitehere. Ehirema hyali hiŋambire. Ni baali mu njaya w'ogusaala abehitere bahumiriye babone ehi naboleho. Abe hitehere baali baŋololohi. Era baali bati ni batamanyire hiina ehyali ni hija ohubabaho?

Nga aŋo Tamala aloma ati, "Obuŋololohi! Leha huŋambye omuliro." Gabugula amabaale abiri ng'agahonya ŋalala. Obunyota bwaŋamba enyaasi ng'omuliro gutumbuha gwekeeka. Amangu ago ng'enjase y'omuliro ehosa omu bali nga bafuna n'obubalire.

Enjase yamyahiisa mu musaala. Emoni etwahaali jamyeheseye mu hiholo hy'omusaala. Esaaga jaduuha omuliro. Eriisi lyebotolabotola ni riduuha ohutiina ŋamugulu.

Enje abebi ni babona omusaala nga baŋeega baati, "Guno mwigu mubbala!" Balira ni batya. Omwibi mulala gacuuha gaaduluma. Ng'obundi yesi aduluma, nindi n'obundi yesi gaduluma. Ohwosa olu boosiboosi baduluma baŋwaŋo. Abaatu b'ehyalo hye Bugaado nga baŋona.

Ewe oŋeega otye? Gaali nje Tamala owaŋonia ab'ehitehere hy'e Bugaado oba Omusaala nj'ogwaŋonia abe Bugaado?