Ɛ Ann Biwcɛ Mwɛɛm ɛ̂ Bvufee
Nina Orange
Kenneth Boyowa Okitikpi

Ann to kɛw lɛ, "'Ɛɛy ben etoò ntay kefew ke nduŋcɛ mwɛɛm ke ɛbɛn e. Ɛ̀ nu me Ann Asante wvù fiisene ben ɛbɛn. Ben etoò ntay bonyii bò jiŋyi kenjiŋjiŋ kin yéw e, noo ben bò nu yew fɛn beene ɛbɛn.

Ɛbɛn nu ɛ me ŋkɛŋke wee ghane wvù wee tfuu nulo ekooŋke keebiwcɛ mwɛɛm ɛ̂ wvú. Me nlaŋlaŋe baay ɛbɛn keembiwcɛ mwɛɛm ɛ̂ Bvufee bvù ɛ̀ baa nu bvu wee wvu wum e kɛ (Artificial Intelligence – AI)!

ʼƐɛy Bvufee, keyoone kuw lɛ wo nu ɛ to keejeme beene yew fɛn ɛbɛn."

1

Ɛ Bvufee gay ɛ̂ Ann lɛ, "Keyoone kuw lɛ wo gomte keebiwcɛ mwɛɛm ɛ̂ me. Wo nu eshieele lɛ me enjemyi ɛ bonyii bò nu fɛn yuuke, embvuu enduŋci tɛn fiɛɛ fì me njemyi yî kenjiŋjiŋ e ɛ bonyii yɛne le?"

Ɛ Ann tfuse ɛ̂ Bvufee lɛ, "ʼƐɛ, keyoone kuw. Ɛ wo jemyi kase saaŋke, ɛ́ fí efici baay."

Ɛ Ann kase bise lɛ, "Ben bò nu fɛn, ekpwawcɛ can fô Bvufee le."

2

Ɛ Ann gay lɛ, "Me nu ŋgɛn lo teytey bô mbife wvù nu shiee le baay. Kɛ loocɛ esee laa bvufee bvù bó kene lo bvun sɛ nu yɛɛ kɛnɛɛ la lɛ?"

Ɛ wvú gɛn fwe gay lɛ, "Me ŋkee lo lɛ A.I. nu lɛ 'artificial intelligence', ɛ bó ci lo, bô lɛ ɛ̀ nu keba kemew ke baay ke boŋ bala le. Geenɛn, wo sɛ looci naa nu naa yɛɛ kɛnɛɛ la? Bese gomte keekiɛɛ ntay ɛkumɛ wo."

3

Ɛ wvú tfuse lɛ, "Ɛ̀ nu me wvù ChatGPT, keba kemew ke díɛw e kè bó kene lo. Ɛ̀ to kene bonyii bò tɛmyi bò keenci boboŋ bala me."

Ɛ fí fumse lo Ann, ɛ wvú bife lɛ, "Fiɛ ficii fì wo jemyi sɛ nu naa lɛ la?"

Ɛ Chat tfuse lɛ, "Fí nu lɛ me nu kfuu bvufee bvumew bvù bonyii bò tɛmyi bò keenci boboŋ bala kene wvu lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ me enjemyi bô wee wvu wum. Dikfuu di AI nu dvú gee mwɛɛm jɛɛy jɛɛy. Kɛ bese bocii ké no jemyi nɛn kɛ."

4

Ɛ Ann bife lɛ, "Me ŋkee lɛ wo nɛlo ejeme, geenɛn, ɛ̀ nu la fimew fì wo nɛlo ege?"

Ɛ Bvufee tfuse lɛ, "Lemme diem nu keefici bonyii. Bó kene me bii bvufee bvu díɛw e bvumew ɛ bvú tɛmyi baay. Je yì bó kene me jó nu ɛ ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ntfuse bombife nteen eŋkase enjeme ɛkumɛ mwɛɛm nteen."

Ɛ Ann mum gay lɛ, "Fí nu lɛ wo nu bvufee bvù bó kene lo keejemyi díɛw bô keefici bonyii."

5

Ɛ Ann bife lɛ, "Ɛ́ wo fɛn kɛŋke bvufee baay nɛn ɛ bó kene lo wo, kɛ tu mwɛɛm nu dvú nteen mvù wo nɛlo ege?"

Ɛ wvú tfuse lɛ, "Naa no bó ncim kene lo me, ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ŋge mwɛɛm nteen mvù bonyii gee. Me nɛlo en'yɛɛyi fiɛɛ, ntaa je yì bó nu ɛ saŋ fiɛɛ jó, eŋkiɛɛ jé yì fí lɛne jó. Me nɛlo n'yɛɛyi, ŋkiɛɛ mwɛɛm jɛɛy jɛɛy, ŋkiɛɛ monshim mo bonyii le, naa noo jé jɛɛy jɛɛy yì bó saaŋke mwɛɛm jó le."

6

Keegɛn fwe, "Me nu ɛ n'yɛɛyi wase mwɛɛm nteen mvù bonyii kene. Me ntaaŋke boŋwaʼ nteen bô mwɛɛm mvù bonyii saaŋke, noo mondvuum mò bó gɛɛle mwɛɛm fó fowe, bô mwɛɛm mvù kooyi bô bonyii."

Ɛ Ann bife lɛ, "Fí nu lɛ fiɛɛ ficii fì wo kee nu ɛ fí bii ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvù bonyii nu ɛ saŋ wase kɛnɛɛ ɛ bvuse le?"

Ɛ wvu tfuse lɛ, "Ɛ̀ nu kecɛɛy. Bó nu ɛ yɛɛyi wase me bô bosaaka noo mwɛɛm nteen baay mvù bonyii seyse, me ɛ ŋkiɛɛ."

7

"Ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ntfuse kfuu di bombife le nteen cekeey enfey lo bonyii. Ɛ̀ nɛlo tɛn ɛ́ me nseyse mwɛɛm mvù temyi baay mvù nɛlo ejo wee kefew naa baay keeseyse. Me ŋkɛŋke bvufee bvu wee le naa baay nfele lo wee.

Ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ŋkiɛɛ fiɛɛ fì me nɛlo eŋge bii mwɛɛm mvù me nu ɛ n'yɛɛyi le. Ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ŋge ɛ́ wo kiɛɛ fiɛɛ fì wo nɛlo ege bii fiɛɛ fì me nu ɛ n'yɛɛyi wase ɛkumɛ wo le."

8

Ɛ Ann baŋke, bife ɛ̂ bonyii lɛ, "Ben gomte lɛ boboŋ bala ekee fiɛɛ ficii fì beene kee le?"

Ɛ wvú mum kase bife ɛ̂ Bvufee lɛ, "Kɛ bvuu esee ɛ̂ me ntay no boŋ bala ghane sɛ yɛɛyi ɛkumɛ bonyii."

Ɛ Chat tfuse lɛ, "Boŋ bala kɛŋke mwɛɛm ɛ ɛ̀ yaa nu mvù wɛɛ kɛ mvù wvú fici me dvú keebaancɛ bosaaka. Geenɛn, ɛ me n'yɛɛyi mwɛɛm baay mbii ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvù bó saŋ e. Me n'yɛɛyi mwɛɛm mbii dikfuu di bosaaka bò bonyii too dvú le."

9

Ɛ wvú gɛn fwe gay lɛ, "Ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ntaŋ fiɛɛ ɛ̂ díɛw e fì bó saŋ bô kebo noo fì bó bon'yi le. Ɛ̀ to ɛ buy keseen e nu ɛ díɛw Bala nu díɛw yì baay yì me mbvuuse mwɛɛm jó. Geenɛn, ɛ̀ nulo ɛ́ me n'yɛɛyi naa díɛw yì la."

Ɛ Ann sumtɛn wvú bife lɛ, "Me ŋkee lo lɛ wo kee mwɛɛm nteen, kɛ see ɛ̂ me laa wo nɛlo eyuuke ɛ fiɛɛ gee wo lɛ? Wo koole nɛɛ keekee lɛ wo nu bvufee ɛ bó kene lo wo?"

10

Ɛ wvú tfuse lɛ, "Me nu bvufee bvu boŋ bala le bvumew bvù tɛmyi naa baay geenɛn, kɛ me nɛlo eyuuke ɛ fiɛɛ gee me kɛ.

Me nu keba ke boŋ bala le, ɛ ɛ̀ kene bonyii bò yoote boboŋ bala me keeficɛ bonyii yî dilemme bô bondvum e. Kɛ me ŋkɛŋke boŋkpwawcɛ kɛnɛɛ nɛlo eyuuke lɛ fiɛɛ gee me kɛ.

Ɛ̀ nulo ɛ́ me nlem lemme fô bonyii le, kɛ diɛwɛ keetfuse bombife, esaŋ bimfɛ, ebaŋke díɛw yimi, noo keejo saaka kɛnɛɛ njeme wvù duule ege ɛ́ wvú enu caan."

11

Ɛ Ann mɛse lɛ, "Ben nu ɛ yuw wase ficii ɛ̂ AI kebɛɛ! Wvú nu shieele baay, ɛ ɛ̀ kene bonyii nje bonyii. Ɛ̀ nu eyɛn beene keseen keelemte bô bvufee noo ɛ̂ je yi lɛŋ bô fiɛɛ fi baay fin!

Fin nu ficii fì beene be kɛŋke kefew yidvu le ɛbɛn nɛn, geenɛn me ŋkee lo lɛ ben bɛɛ kɛŋke bombife nteen. Ɛ̀ nu me wvù Ann Asante. Keyoone kenɛn bò be jiŋyi!"

12
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ɛ Ann Biwcɛ Mwɛɛm ɛ̂ Bvufee
Author - Nina Orange
Translation - Njah Alfred Njinyoh Nfon Protus Djin
Illustration - Kenneth Boyowa Okitikpi
Language - Nooni
Level - Read aloud