Wɔhiɔ shi yɛ loofɔlɔ tsu mli
Nina Orange
Kenneth Boyowa Okitikpi

Kplukai hiɔ shiai srɔtoi babaoo amli. Kooloi bibii komɛi feɔ ekome kɛhiɔ shi yɛ kui wuji amli, ekomɛi hu hiɔ shi amɛkomekomei.

Nɛkɛ sane nɛɛ kɔɔ Naeku kɛ Naserian - nyɛmimɛi yei enyɔ ni ji nmei ni hiɔ jwɛi shikpɔji ni yɔɔ Kenya kooyigbɛ lɛ anɔ lɛ ahe. Nyɛmimɛi yei lɛ hiɔ he ko ni ŋmeii krokomɛi aaafee 80,000 yɔɔ mli.

1

Ŋmei kuu ko hiɔ shĩa ko ni akɛ shikpɔŋ fee lɛ mli. Nɛkɛ ŋmei nɛɛ baanyɛ ahi shikpɔŋ shishi, loo shikpɔŋ yiteŋ, loo fɛɛ.

Fã ni wɔbaanyɛ wɔna yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ ji ŋmeii akutso. Ŋmei gɔji lɛ ateŋ babaoo yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ aaafee mitai enyɔ kɛyashi enumɔ.

2

Ŋmeii ni yɔɔ ŋshɔ lɛ mli lɛ feɔ nibii srɔtoi amɛhaa kuu muu lɛ fɛɛ. Naeku kɛ Naserian ji nitsulɔi ŋmeii. Nitsulɔi lɛ fɛɛ ji yei. "Wɔ ji tsumalɔi kɛ tsɔne he nilelɔi!" Naeku kɛɛ.

Nitsulɔi ŋmeii lɛ maa ŋmeii lɛ atsu lɛ ni amɛkwɛɔ nɔ. Naserian kɛɛ, "Wɔmaa tsũi wuji ni mli wa."

3

Naeku wo ŋaa akɛ, "Nyɛhaa wɔtsɔɔa bɔ ni wɔmaa wɔshiai lɛ mli. Wɔjeɔ shishi kɛ shikpɔŋ shishi gbɛjegbɛi ni wɔfoɔ kɛtsɔɔ shikpɔŋ lɛ nɔ lɛ."

Naserian kpa ewiemɔ lɛ mli akɛ, "Wɔkɛ wɔtsitsii ni yɔɔ hewalɛ lɛ tsuɔ nii kɛfoɔ shikpɔŋ lɛ mli. Wɔbaanyɛ wɔtsi shikpɔŋ babaoo!"

4

Naserian kɛɛ akɛ, "Bɔni afee ni wɔkwɛ akɛ wɔ ŋshɔkei lɛ agbogboi lɛ mli wa lɛ, wɔkɛ ŋmɔtɔ (ŋmei) kɛ sũ ni akɛfutuɔ nii ni mli tseɔ haa amɛhe."

Naeku kɛfata he akɛ, "Kɛ́ ŋmɔtɔ ni akɛfutuɔ nii lɛ gĩ lɛ, ebafeɔ nɔ ni wa tamɔ shikpɔŋ. Ŋmei shĩai baanyɛ ahi shi be kakadaŋŋ waa."

5

Naserian kɛɛ akɛ, "Wɔtsuɔ shikpɔŋ ni wɔfoɔ lɛ he nii ni wɔkɛtsuɔ nii kɛmaa gɔŋ ko yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ. Bei pii lɛ, gɔŋ lɛ feɔ kokroo loo efeɔ tamɔ kɔne, ni gbɛjegbɛi babaoo yɔɔ mli."

"Ŋmei gɔji komɛi anɔ kwɔ fe mitai nɛɛhu!" Naeku kɛɛ.

6

Ŋmei ji kooloi ni hiɔ shi yɛ kuu agbo mli. Amɛyɛ nitsumɔi srɔtoi kɛha maŋ lɛ shishitoo kɛ ekwɛmɔ.

Nitsulɔi ŋmeii tamɔ Naserian kɛ Naeku lɛ shwieɔ ŋmeii lɛ ni amɛmaa ŋmeii lɛ. Asraafoi a-termites buɔ ŋshɔŋlooi lɛ ahe. Nitsulɔi kɛ asraafoi fɛɛ jeɔ kpo koni amɛyatao hei heei ni amɛyamamɔ amɛtsui yɛ.

7

Nɛsifonyo ŋmei kwɛɔ maŋnyɛ kɛ ŋmeii bibii ni atsɛɔ amɛhu ŋmei lɛ anɔ.

Hei srɔtoi yɛ ŋshɔŋloo lɛ mli. Ayɛ tsũi kɛha maŋnyɛ lɛ, tsũi kɛha ŋmeii, kɛ tsũi ni akɛ niyenii toɔ. Gbɛjegbɛi lɛ kɛ hei srɔtoi lɛ tsaa.

Maŋnyɛ lɛ ji ŋmei ni da fe fɛɛ ni ebaanyɛ ehi shi be kakadaŋŋ fe fɛɛ.

8

Naserian tsa nɔ akɛ, "Wɔmaa gbɛjegbɛi loo ŋshɔkei kɛyaa ŋshɔ lɛ hiɛ koni kɔɔyɔɔ kpakpa atsɔ ŋshɔ lɛ mli."

Naeku kɛfata he akɛ, "Kɔɔyɔɔ kpakpa he miihia ŋmeii koni amɛhi shi." Naserian tsɔɔ mli akɛ, "Shaftii lɛ hu yeɔ ebuaa ni ekwɛɔ hulutsoo ni yɔɔ ŋshɔ lɛ mli lɛ nɔ koni edɔ tsɔ."

9

Naserian kɛɛ akɛ, "Wɔyɛ abɔɔi yɛ wɔtsu lɛ mli, he ni wɔduɔ ŋmeii yɛ. Wɔbuaa tsei bibii kɛ adebɔɔ mli nibii krokomɛi anaa, ni wɔkɛduɔ nii."

"Yum!" Naeku bolɔ. "Ŋmeii abɔɔi lɛ yeɔ koloni muu lɛ fɛɛ. Wɔ pɛ ji ŋmeii ni tsuɔ ŋmei ahe nii."

10

Ŋmei akutsei lɛ yɛ maŋnyɛ kɛ maŋtsɛ. Nitsulɔi lɛ haa nɛkɛ maŋ lɛ mli bii ni he hiaa nɛɛ niyenii ni amɛbuɔ amɛhe.

Bei pii lɛ, maŋnyɛ ŋmei hiɔ shi aaafee afii 20 kɛyashi 30. Ebaanyɛ efɔ ŋmeii akpekpei abɔ yɛ ewala beaŋ. ŋmei lɛ fɔɔ kɛjɛɔ amɛwɔji amli ni ŋmeii ni kwɛɔ amɛ nɔ lɛ kwɛɔ amɛ.

11

Naserian kɛɛ, "Ato ŋmeii akuu lɛ he gbɛjianɔ jogbaŋŋ. Ŋmeii fɛɛ ŋmeii yeɔ ebuaa ŋmeii akuu muu lɛ fɛɛ wala kɛ dalɛ."

Naeku kɛfata he akɛ, "Wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ yɛ nitsumɔ ni etsuɔ, ni wɔtsuɔ. Ŋmei tsuɔ nii jogbaŋŋ." Naserian kpɛlɛɔ nɔ akɛ, "Hɛɛ. Agbɛnɛ nyɛhaa wɔkuɔ wɔsɛɛ wɔyaa shitsamɔ nɔ!"

12
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Wɔhiɔ shi yɛ loofɔlɔ tsu mli
Author - Nina Orange, Ursula Nafula
Translation - Evans Korletey-Tene
Illustration - Kenneth Boyowa Okitikpi
Language - Ga
Level - Longer paragraphs