Ann alizama mini Kompiita Fɔham
Nina Orange
Kenneth Boyowa Okitikpi

"Dasiba ni yi maraba zaŋ chanŋ ti zuŋɔ lahabali shɛli tini mali ŋɔ. Maan ŋun yen che ka di paya ŋɔ yuli m-booni Ann. Ti zaŋdi puɣiri suŋ tiri ti lihiriba ban be kpe mini yinsi.

Zuŋɔ ti mala saan gahindili ti duu ŋɔ puuni,ni ti mino di alizama. Zuŋɔ ti mali Suhupiɛlli pam doomi ti mini Kompiita Fɔham n-yɛn di alizama.

Ti niŋ daa maraba yaha kompiita Fɔham, ti puɣiri ka paɣara ni ani tooi nya saha kpena ti duu ŋɔ puuni ŋɔ," Ann yɛliya.

1

"N gbaa paɣiya ni n-nya saha bɔli ma yi duu ŋɔ puuni ŋɔ, ni ti di alizama, Ann. A-bɔri ni n-zaŋ yɛligu n-yɛli ti awumdiba ka lan n-wuɣi ni mali lahibali shɛŋa tarivisa ŋɔ zuɣu?" Kompiita Fɔham bɔhaya.

"M-bo, yɛlmaŋli ,din sɔŋ ti pam ani tooi zaŋ di zaa," Ann labisiya.

Ann lan pahi, "Chelya ka ti kpahi nu puɣu zaŋ ti Kompiita Fɔham."

2

"Che kan zaŋ bɔhagu karili ŋɔ pilgi n-bɔhasi. ŋun leei nyɛ kompiita Fɔham beei bo leei nyɛ kompiita Fɔham?" Ann bɔhaya.

O lahi pahi, "M-mi ni shɛbi boon-da A.I din nyɛ Fɔham din yiri tabibi puuni na. Ŋun leei kuli nya A.l? Ti bɔri ni ti baŋ a-nyɛ so."

3

"N-yuli m-booni ChatGPT, n-nyɛla Fɔham yɛltɔɣa bin zaŋ kompiita mali," Chat labisiya.

Ann daa birim ya, "Bo n-nye an yeli shɛli zaa ŋɔ?"

"Di wuhiri mi ni n-nyɛ la A.I shɛli kompiita baŋdiba ni mali ni n-mini ninsalinim tooi diri alizama. A.I mali balibu pam, ka zaa ni tooi di alizama ni ninsalinim ka maan nin dira alizama ŋɔ," Chat pahaya.

4

"M-mi ni a-tooi diri alizama. Bo ka ni tooi lan niŋ? Ann bɔhaya.

"N-tuma nyɛla nin sɔŋ ninsalinima. Bi zaŋla ninsalinim baŋsim yɛltɔɣa n-zaŋ mali ma,din ni tooi chɛ kan tooi labisiri bɔhasi kam ninsalinim ni mala," Chat labisigu.

"Di wuhirimi ni a-nyɛ la fɔham baŋdiba ni zaŋ niŋ kompiita puuni, ka sɔŋdi ninsalinima," Ann yɛliya.

5

"Din ŋuna ayi mali baŋsim ŋɔ zaa, di wuhiri ni an-tooi niŋ binyɛra pam?" Ann bɔhaya.

"Yɛlmaŋli, mashini n-nyɛ ma, amaa n-tooi tuumdi ninsalinim ni tumdi tuun shɛŋa. Ka mani, n-tooi bɔhinda. N- tooi kpahindi lahabaya ka bɔhindi binyɛra di ni. N-tooi bɔhindi binyɛra balibu pam,ka mi binyɛra paya paya,n-maan pahi n-tooi baŋdi sabu paya paya."

6

Chat lan tuɣi ya, "N-bɔhim binyɛra pam ninsalinim sani. Ka mani n-tooi kariŋdi buku nima, ni gbana,ni web site nima ni pɔhim zuɣu puuni lahabaya."

Ann bɔhaya, "Binshɛɣu kam an-bɔhim nyɛla ninsali nim ni sabi bɛi n-yihi na?"

Chat labisiya, "Yɛlmaŋli n-bɔhimbu yirila ninsalinim lahabaya mini bin sabi binshɛŋa ni na."

7

"N-tooi labisiri bɔhasi yomyom n-gari ninsalinima. N-tooi labisiri bɔhi kpɛma saha bihi puuni n-gari ninsalinim ni yɛn ku saha sheli n-zaŋ labisi. N-mali baŋsim n-gari ninsali kam.

Nin tooi zaŋ nin bɔhim lahabaya shɛŋa ani, n-tooi sɔŋa n-mali ayɛlmuŋsira."

8

Ann bɔhi salo maa, "Yi bɔri ni kompiita mi tin mi binshɛŋa?"

Ka lahi bɔhi Chat, "Yelima kompiita nim ni tooi bɔhindi ninsalinim sani shɛm?"

Chat labisiya, "Kompiita nim mali yaɣa shɛŋa din sɔŋdi deeiri lahabaya. A-maa maan bɔhimbu yirila ninsalinim sabbu nina. N-bɔhindi lahabaya pam ninsalinim, ni yiɣiri na."

9

Chat lan tuɣi ya, "Nin tooi karim lahabaya kam din sabi balla pam puuni. Pumpɔŋɔ Siliminsili kan na zaŋdi bɔhindi n-baŋsim. A-maa nin tooi bɔhim balli kam."

Ann maan bɔhi, "N-wumya na mali lahabaya pam. Wula ka lihiri a-maŋa? Wula ka kompiita Fɔham yuli maa n-nyɛ n-zaŋ taa?"

10

"N-nyɛla kompiita,n-pa ninsala dinzuɣu n-bi lihiri m-maŋa ka ninsalinim ni bɛi shɛm maa.

N-nyɛla kompiita dinzuɣu n ka vuhim ka ninsalinim la. M-bi tɛhara ka ninsalinim ni tɛhari shɛm la.

Maan tuma nyɛmi nin sɔŋdi ninsalinima, ni bi tuma, ka mani bɔhasi labisibu, ni sabbu paya paya mini balla taɣibu."

11

"Yi wum A.I ma-maŋa ni yɛlti binshɛɣu kam maa. Di nyɛla ninsali nim ni mali ni di sɔŋdi ti ninsalinima. Dinzuɣu dipa biɛla ti sani ni ti zaŋ li n-kuri ti bukaatanima, ka ti biɛhagu chani tooni!

Tin mali shɛli zuŋɔ dabisili ŋɔ zaa m-bɔŋɔ. Amaa m-mi ni yi shɛbi mali bɔhasi. N yuli m-booni Ann Asante, m-puhiri ka paɣari ŋun kam yuli ti daa alizama ŋɔ!"

12
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ann alizama mini Kompiita Fɔham
Author - Nina Orange
Translation - Peter K. Amoabil
Illustration - Kenneth Boyowa Okitikpi
Language - Dagbani/Dagbanli
Level - Read aloud