Ekinonhi Namaadhi
Joanne Bloch (retold folktale)
Wiehan de Jager

Mu nsi eyetebwa Gabbooni yaliyo akaalo nga kali kumpi n'ekibira. Mu kibira omwo mwalimu omuti omunene einho.

Mu muti guno mwali nga mubaamu ekinhonhi eky'endhawulo. Kyali kinhonhi namaadhi.

1

Emyaka n'emyaka ab'ekyalo ekyo baali beegendereza inho okubona nga basanhusa ekinhonhi kino.

Buli Sabbiiti baakireeteranga emmere eghooma. Baatanga emmere eyo ghansi gh'omuti.

Baakozesanga ebivuga byaibwe baakubira ekinhonhi ekyo obwembo.

2

Agho nga ekinhonhi kiguluka nga kiika okulya n'okunhwa. Namaadhi bwe yaigutanga nga ayemba olwembo olulungi.

Nga ayandhuluza amaghaghage meemmale amaadhi gaatolera okugwa.

3

Ebirime byakulanga bulungi. Buli muntu yalinga n'emmere kamaala. Aye ebintu byakyuka. Ab'ekyalo baafuuka bagayaavu.

Baakoba bati, "Titwetaaga kinhonhi ekyo. Eby'okulya tuli n'ebimala."

Baalekera agho okuliisa ekinhonhi namaadhi.

4

Aye baali bakyamu. Amaadhi gaalekeragho okugwa. Baaba nga bazira bya kulya bimala.

Baaba n'okuja eghala okusaka n'okweghola sente dhokugula emmere.

Aye era tibaaloghooza ku kinhonhi Namaadhi. Tibaakigha mmere.

5

Lwali lulala nga akasana kali kuyokya inho, akaghala akato akaayetebwanga Palesa kaali kali kwirayo eka okuva ku isomero.

Palesa yangira mu kibira asobole okugholaku. Yatuuka ku muti omunene ekinhonhi Namaadhi mwe kyali kiba.

Yaakoba ati, "Ndidhukira nga naidha ghano ni dhaadha nga akaali kufa, okuliisa ekinhonhi."

Yaatoola ku mugaati mu kadoome ke ak'ekyomusana, yaata ghansi gh'omuti.

6

Yayemba n'olwembo olukaire dhaadhawe lwe yali yamwegeresa.

7

Okugya okubona nga ekinhonhi ekiboneka obulungi kiguluka okuva ku muti. Kyatoolera okulya omugaati.

Bwe kyaiguta kyatoolera okwemba olwembo olulungi. Kyayandhuluza amaghagha gaakyo.

Agho Palesa yaawulira okubwatuka okw'eigulu. Yali akaali na kutuuka ka, nga gatoolera. Amaadhi gairamu okutoonha!

8

Palesa yaasanhuka inho era yaakobera bazairebe. Maamawe yamukoba ati, "Otasirughala. Kino ghazira bwe kigemagana na kinhonhi ekyo."

Bbaabbawe yayongerezaaku ati, "Maamawo mutuufu, otairamu kuliisa kinhonhi ekyo kya muwuudu. Buti nga bwetwizeemu okufuna amaadhi agagwa, twidha kuba bukalamu twenatwena."

Palesa yamanha nga bakyamu. Yaakoba ati, "Nguli dhaadha abairegho, yandiikiriiza."

Kyonka kyeyalinakyo dhaadhawe kye yamulekera kyali kivuga kikaire ekyetebwa endongo.

9

10

Sabbiiti ibiri dhaabitawo. Akasana kaali kaaka inho ku igulu era amaadhi tigairamu kutoonha. Ebirime tibyakula. Ensolo dhaalumwa inho endhala.

Palesa yakoba ati, "Tifiireeyo bazaire bange kye bakoba. Twetaaga amaadhi okugwa. Enkyo ndidha kwiramu okuliisa ekinhonhi ekiri mu kibira."

11

Agho enkeera, Palesa yaatoola ku mugaati ni ku mizabbibbu mu ifumbiro. Yaatambula yaaja mu kibira okuliisa ekinhonhi.

Tiyamanha ati bbaabbawe yali amuboine nga atoola emmere. Bbaabbawe yaakitegeera ati yali ali kugya mu kibira.

12

Yaasunguwala. Yaakoba ati, "Kandegese omwana ono ow'empisa embi, eisomo."

Yatoola akasaaleke n'omutego yaanonereza Palesa okugya mu kibira.

Palesa yateera ekinhonhi emmere ghansi gh'omuti. Ekinhonhi kyaika okulya.

13

Lata wa Palesa yaalasa akasaale kaakuba ekinhonhi ku mwoyo. Aye akasaale tikaita kinhonhi.

Palesa yakyuuka okubona nga ni Bbaabbawe. Yali na akasaale nga kamufumiite mu mwoyo.

Yali mufu. Ekinhonhi kyaguluka kyairayo mu muti.

14

15

Palesa yalumuka yaafuluma ekibira. Yaalumuka yaaja eka mu kyalokye. Yaabona nga ba wansolo, n'abantu bonabona baali bafiire.

Yaakoba ati, "Kinhonhi Namaadhi musunguwavu! Nteekwa okwiramu okumusangaaza. NTEEKWA!"

Yaatoola endongo ya dhaadhawe enkaire.

16

Palesa yaalumuka yaaja mu kibira. Yaabona bbaabbawe omufu alambaire agho.

Yaatyama ghansi gh'omuti gule omunene yaakuba endongo ya dhaadhawe.

Yaakuba yaakuba okutuusa engalo bwe dhaamuluma.

17

Olumaliira, ekinhonhi kyaguluka kyaika okuva ku muti. Kyalya ku mugaati ni ku mizabiibu.

Palesa yaafuuwa endongo ye. Ekinhonhi kyayembaku. Palesa yeeyongera okukuba endongo.

Ekinhonhi kyayandhuluza amaghagha gaakyo era Palesa yaabaaku ni kyawulira einhumawe.

18

Yali Latawe. Yali azuukiire. Yakoba ekinhonhi Namaadhi emikuzi kamaala ati, "Neetonda! Neetondera irala!"

Yaagema Palesa ku mukono baatambula bairayo mu kyalo. Eyo baaboona nga ensolo dhonadhona nnamu era nga n'abantu baizeemu okuba abalamu.

19

Obwire obwo ab'ekyalo baakola olwekobaano. Boonaboona baikiriza nga baali bafunhye eky'okwega eky'omughendo.

Era okuva noolwo n'okweyongerayo, tighaabitanga sabbiiti waire ndala nga tighabaire kugya mu kibira, mu ngeri ey'endhawulo okuliisa ekinhonhi ekyagwisanga amaadhi.

20
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ekinonhi Namaadhi
Author - Joanne Bloch (retold folktale)
Translation - Kyambogo University, Maritha Nakiranda
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Lusoga
Level - Read aloud