Se i kusuhi ni nkarhi wo wisa Exikolweni xa Phurayimari xa Siyafunda. Vini vambirhi va swipaza swa le xikolweni va lulamisa swakudya swa ninhlikanhi ku xavisela vana lava twaka ndlala.

Exitolo xa Tatana Motaung, xinkwa se xi tsemeleriwile naswona xi lulamele ku endla tikota. Hi vukheta u susa xiyenge xo olova xa le xikarhi eka kota yin'wana ni yin'wana ya lofo. Kutani endzeni a chela poloni ni tichipsi. Motaung u chela malepula mambirhi yo tala ya acha leyi endliweke hi nsati wakwe eka kota yin'wana ni yin'wana. U rhandza ku tibuma a vula leswaku tikota takwe ti ni acha endzeni ni acha ehenhla!

Exitolo xa Tatana Motaung, tichipsi se ti kusuhi ni ku wupfa, kambe wa ha ri eku tsemeleleni xinkwa xi va tikota. Wa vilela hikuva swilo a swi fambi kahle exitolo xakwe. "Eku sunguleni a swi famba kahle," ku anakanya Mkhize. "Kambe sweswi a ndza ha kumi tikhasitama to tala. Kambe ndzi hunguta mali leyi ndzi yi tirhisaka hi ku tsema lofo yi humesa tikota ta ntlhanu."

Jabu na Zodwa va xava swakudya swa ninhlikanhi. Zodwa u xava eka Tatana Mkhize. Jabu yena u xava eka Tatana Motaung. U xiya leswaku kota ya Motaung yi ni tichipsi ni acha yo tala ku tlula kota ya Mkhize.

Layini ya le xitolo xa Tatana Motaung yi tshama yi ri yo leha. Zodwa u rindza Jabu. Kutani vanghana lava va tshama swin'we endzhutini va tiphina hi tikota ta vona.

Zodwa u xiya swo karhi leswi n'wi endlaka a xopaxopa ni ku nyuma. "U languta yini?" ku vutisa Jabu. "Kota ya wena! Yi tikomba yi ri yikulu ku tlula ya mina," ku vula Zodwa.

Ha vambirhi va langutisisa tikota ta vona. Ha kunene, ya Jabu yi kulu. "Ku ni mhaka laha," ku vula Zodwa. "Kumbexana hi xona lexi vangaka leswaku xitolo xa Tatana Mkhize xi nga xaveriwi ngopfu." Jabu a ehleketisisa nkarhinyana kutani a angula, "Phela, ndzi twe leswaku vana van'wana va vone Mkhize a tsema xinkwa xakwe xi humesa tikota ta ntlhanu!"

Nomsa u twa Jabu na Zodwa va ri karhi va bula kutani u navela ku tiva. U vutisa leswaku swi hoxe kwihi ku tsema lofo yi humesa tikota ta ntlhanu. Zodwa na Jabu va angula hi nkarhi wun'we, "Kota phela i kotara ya lofo!" Nomsa u tikomba a nga si va kuma, hiloko Zodwa a hlamusela, "lofo yi fanele yi tsemiwa yi va swiyenge swa mune leswi ringanaka. Handle ka sweswo, a hi nge vuli leswaku i tikota."

Nomsa a fikeriwa hi ku hlundzuka hikuva na yena u xava eka Tatana Mkhize. "Swi vula leswaku u hi dyelela xinkwa!" a vula hi rito ra le henhla. Zodwa a teka xiboho xo famba a ya vilela exitolo xa Mkhize. A ganyula, a tlakuse kota yakwe. Nomsa a n'wi sala endzhaku hi ku hatlisa. Jabu a hefemuetka kutani a yima a landzela vanghana vakwe.

Tatana Mkhize, u khomiwa hi tingana loko a vona leswaku vana lava i tikhasitama ta khale. "Ahee, swi famba njhani vana," a va angula, "ndzi nga mi pfuna ha yini?"

"Tatana Mkhize, ndzi kombele kota naswona ndzi hakele mali ya kota. Kambe leyi a hi kota," ku vula Zodwa, a kombeta kota yakwe. "Ndzi lava kota ya kahle kumbe u ndzi tlherisela mali," a sindzisa.

Xana swi tano Tatana Mkhize? A wu ri karhi u hi dyelela!" ku gungula Nomsa. Ku ni vana va nga ri vangani lava va va saleke hi le ndzhaku loko va ya exitolo kutani va yingisele swihehlo sweswo. Mkhize a wachuta mavoko. "Xana mi ri yini ha mina?" a tiyimelela. "A ndzi tano! Humani laha xitolo xa mina sweswi!"

Kutani Zodwa a vula hi rito ra le hansi, "Hi ta byela vanhu hinkwavo leswi u swi endlaka. Swi ta hangalaka exikolweni hinkwaxo. U ta boheka ku pfala xitolo xa wena. Ku hava loyi a nga ta ku xavela!" Tatana Mkhize a languta vana vanharhu lava yimeke emahlweni ka yena. Kutani a languta ntlawa lowu yaka wu kula ehandle ka xitolo xakwe.

"OK," a vula eku heteleleni, "Ndzi ta mi tlherisela mali ya n'wina." "Naswona hi tshembise leswaku u ta tsema lofo yin'wana ni yin'wana yi va tikota," ku vula Jabu. Tatana Mkhize u va tshembise leswaku u ta endla tano. Kutani a tihlantswa nkolo ivi a vulavulela ehenhla a twiwa hi mani na mani, "Nakambe ndzi tshembisa leswaku ndzi ta chela acha yo tala ni tichipsi to tala etikoteni ta mina."

Hakunene Tatana Mkhize u cherile tichipsi ni acha yo tala etikoteni. Ku nga ri khale se a ku ri ni vana vo tala lava a va xava eka yena, kutani xitolo xakwe xi sungule ku bindzula. U tlhele a kota ku hirha munhu wa ku n'wi pfuna.

Sweswi mphikizano wa bindzu ra Tatana Mkhize na Tatana Motaung hi lowunene, naswona un'wana ni un'wana u tsakile.