Mu biseera eby'eira, ghaaligho abantu babiri Dhaamunhakula n'Ekiwigulu.Ekiwigulu kyali n'Endhuba, Amaadhi n'Omuliro. Dhaamuzungu ku bintu bino, tiyaliku waire na kirara y'aba mu kizikiiza n'abantu be.

Dhaamunhakula y'agezaaku okuulima enimiro, aye tiyasobola kulima iva kubanga Endhuba tiyaligho. Bwe baaiiganga ebisolo okulya, baaghanikanga emaamba ku miti okukala, aye y'avunda kubanga tighaaligho Ndhuba.

Lwali lulala, Dhaamunhakula y'asalagho okukyalira Ekiwigulu. Bwe baaleeta emere, Dhaamunhakula y'ewunia lwaki emere y'Ekiwigulu yaghooma. Yewunia ati kino kyali nti kubanga emere y'alimwa aghali endhuba, era y'afuumbwa ku muliro. Mu kyama, dhaamunhakula yakola entegeka. Y'asalagho kukina. Yayenda buli ali mu ky'Ekiwigulu aidhe amwebungeku abone bw'akina. Yali mukini mulungi. Ekiwigulu n'abomumaka gaakyo, beegoomba enkina enuungi.

Bwe b'wazimeera, Ekiwigulu ky'asalagho okunona Endhuba mu nhumba yayo, kisigale nga kikaabona amakina ga Dhaamunhakula. Ekiwigulu ky'akumira Endhuba mu Kisagho ky'oluwu olw'ensolo, mu ndhu ye. Y'afulumya endhuba okuva mu ndhu ye, y'agighaninkirira okutumya amabegage. Buti, ekitangaala kyaligho. Buli muntu ng'asobola okubonera aghala. Amangu ago, buli muntu yali alikukina mu kitangaala eky'endhuba.

Dhaamunhakula yekululira okumpi n'endhuba ng'akakina. Ekiwigulu kyenwekeza ku ndhuba, aye oluvainhuma olw'akaseera, yagyerabira kubanga yanhumirwa inho amakina. Yabona engeri enuungi Dhaamunhakula ye yakinamu. Yena yayenda okukinaku ati.

Amangu ago, Dhaamunhakula yatoolayo Omwigogwe gw'alwanisa, yatuudha Endhuba mw'ibanga oti Mupiira. Endhuba yedhumbira irara ghaigulu y'asigala eyo. Yagha buli muntu ekitangaala olunaku lwonalwona.

Dhaamunhakula y'alumukira irara, Ekiwigulu kireme ku mwagaana.Yaba ghala okumala ekiseera. Oluvainhuma olw'akaseera, yegadhulagadhula y'airayo mu kifo ky'Ekiwigulu. Abaana baamwetegereza baakoba: "Omusaadha wule eyaiba endhuba yaife!" Abakulu tibaikirizagania n'abaana baakoba,"Be, ono ti n'Omusaadha eyaiba endhuba yaife."

Baabona bati, Omusaadha ono mukini mukaire. Y'avaala Ebinhere bingi okwetooloola omubiri gwe. Byali binhere bya Irogo, nga bikinisa abantu. Tighaabita kaseera, buli omu yali ali kukina. Baakina omusana ogwo gwonagwona, okutuusa endhuba lwe yatandiika okuserengeta. Kwali kuzimeevu inho, nga t'osobola kubona mukini mulogo.

Ekiwigulu ky'akoba Mukenkede wakyo,"Ja olinge mu Kisagho kyange ondetere Omwezi."Ekiwigulu ky'aghanikirira Omwezi ghaigulu gh'amabega gaakyo, gw'ayaka okusobozesa boonaboona okubona amakina. Bwe baali bali kukina, Dhaamunhakula yaseeta kumpi inho n'Omwezi, kuba yali n'entegeka.

Yatoola omwigo gwe gw'alwanisa, y'akonola Omwezi gw'eruupa mwibanga. Kabiri era, y'alumuka okuva gh'Ekiwigulu. Ku luno, yekweka ghala okumala entaangama nene, okutuusa ab'omumaka g'Ekiwigulu bwe baamwerabirira irara.

Dhaamunhakula yegadhula kabiri y'airayo mu maka g'Ekiwigulu. Ku luno, yayenda Muliro gw'Ekiwigulu.Ekiwigulu ky'ali n'obuti bw'Ekibiriiti nga bulengedhera mu nkoto yakyo. Dhaamunhakula yeyunga ku KIwigulu ghansi gh'Omuti abasaadha bombi baatandiika okuzaanha omuzaanho omukaire ogw'okukuba mu ngalo gwe beeta gi.

Baakuba, baakuba nga bwe baakuba okweyongerayo, Obuti bw 'Ekiwigulu bw'atandiika okutuuma okwetooloola ekifuba kye nga bugiira ku nkuba y'obwala. Pwa-Pwa,Pwa-Pwa. Dhaamunhakula yagezaaku okuswankula obuti bw'Kibiriiti, aye Ekiwigulu ky'abwesuula mu nkoto, bw'alengedhera y'Omugongo gwe.

Baatyabula obwala olunaku lwonalwona. Engeri obwala ye bwatyabukamu, bwalabiza Ekiwigulu eby'obuti obw'omuliro. Bwe bwewuba okwetooloola enkoto ye, Dhaamunhakula yabuwunga y'alumuka.Ekiwigulu N'abomumaka baamulumusa, aye yakola akakodyo ak'ekirabufu. Yali n'ekisagho ky'amawa yagasuula mu ngira. Kino, ky'alobera Ekiwigulu n'abantu baakyo okumulumusa.Tibaasobola kutuuma Mawa agaali ku ngira.

Dhaamunhakula tiyalinda butakuma muliro.Yasaza obuti. Yakuma, yakuma mw'isubi eikalu, okutuusa omuliro lwe gwaboneka. omuliro gwatimbuka gwayaka agho okutuusa enimi ku Muti, Dhaamunhakula y'akoba,"Okuva olwaleero, abantu baliba basobola okukuma omuliro na buli Muti ogw'okunsi."

Ekiseera kighanvu ky'abita. Dhaamunhakula bwe yairayo ew'Ekiwigulu, tiyayagaanagho muntu okutoolaku akalenzi akato nga kali kuzaanha n'ebibaadhe eby'ebisolo. Dhaamunhakula y'akoba akalenzi okumulaga ghebata amaadhi. Akalenzi kaamutwala ghegali. Dhaamunhakula yabona Ekibange ekibede mwe batereka amaadhi.

Dhaamunhakula yefananiriza ng'agolola, aye y'aira mu kyama, yaja y'amaadhi. Yafundika Ogubange amaadhi gatandiika okukuluula kw'itaka. Amangu ago, Dhaamunhakula y'atuumira ku luuyi olundi. Agho yali amaze okutuuma Omwiga Ekiwigulu nga tikisobola ku mwagaana.

Eno n'engeri Ensi yonayona, eri n' Emidhuvu egy'amaadhi ni yebuli eno. Kino ni lwaki tuli n'Endhuba, Omwezi n'Omuliro olw'Eirogo lya Dhaamunhakula.

Mu 2003,