Ebisolo bisima ekidhiba
Um conto tradicional dos Manyungwes de Moçambique
João Carlos Brito

Kyaligho ku mwaka mulala, amaadhi mwe gataagwa.

Emiti gyaakala gyaafa. Amakoola gaawaaku amaadhi gaafuumukamu.

Abantu n'ebisolo byatandiika okufa endhala n'enhonta.

1

Empologoma n'endhovu ebikulu bye bisolo byaira ghalala okwogeramu ku mbeera.

Empologoma yaakoba, "Twidha maliriza nga tufiire nnhonta. Twete buli muntu twogere ku kyokusima ekidhiba."

Empologoma yeikiriza era yailayo okutuusa amawulire eri ensolo edhindi.

2

Ensolo dhoonadhoona dhaikiriza okutoolaku wakaima.

Empologoma yaakoba, "Mubone baganda bange ni baanhinhaze, omwaka guno amaadhi tigagwire. Buli muntu aja kufa ndhala na nhonta.

Mukole tusale amagezi ag'okusima ekidhiba tusobole okufuna amaadhi agookunhwa."

3

Ebisolo byonabyona byaikiriza era byagemeragho embbago, byatandiika okusima. Byasima byasima.

Okumaliriza nga bituuse ku maadhi. Empologoma yaakoba eti, "Lwaki Wakaima taidhye kusima kidhiba? Taidha kunhwa ku maadhi gano!"

4

Oluvainhuma Wakaima yaidha okubonaku ekidhiba. yaakoba, "Mwidhe, mwidhe ku kidhiba!" Wazira kyeyawulira.

Yaagwamu yaanhwa amaadhi era yalaazaaku akaseera ku mbali agho.

5

Olunaku olwairirira, ebisolo bwe byaidha byabona nga ekidhiba kyonooneike. Amaadhi gaali gafuuse bityanka.

Byebuuza, "Naanhi aghanga okola kino?" Ebindi byakoba, "Ayinza okuba Wakaima. Bwe twali tusima ekidhiba tiyabaagho."

6

Kale ebisolo byasalagho okulekagho omukuumi ku kidhiba. Baalonda Wairike okukuuma ekidhiba bukalamu.

Wairike yali ali ku kidhiba Wakaima weyaidira obwire nga akoba ati, "Mwide! Mwide! Tusime ekidhiba!"

Wairike yairamu, "Kale!"

Agho Wakaima yaidha yaalamusa Wairike, "Ndhidye, mukwano gwange, era ndha leta ekyo omuntu kyasinga kwenda kulya!"

Wairike yairamu ati, "Idha, leeta tukiboneku."

7

Wakaima n'omuzinga yaja ye Wairike, "Otyo mukwano gwange, geesaaku bino!" Wakaima yaamugha omuzinga.

Agho yaasena amaadhi mu kidhiba yaaganhwa. Nga Wakaima yaakavaagho, Wampiti yaatuuka era yaamubona.

8

Olunaku olwairaku, Wampiti yaaja yaakobera ebisolo ebindhi byonabyona nti Wakaima neyanhweire amaadhi mu kidhiba. Era baalonda Wankereghe okukuuma ekidhiba.

Wakaima yaatuuka obwire nga akoba ati, "Mwidhe tusime ekidhiba!"

Bwataaghulira amwiramu yaakoba ati, "Ninze Wakaima! Ndhidye kunhwa ku maadhi."

9

Wankereghe bwe yali atuuse mangu ku kidhiba, yeekweka mu bibaale. Wakaima bwe yagwa mu kidhiba ati, Wankereghe yaamugema omugulu.

Wankereghe tiyayogera, yalindhirira okutuuka endhuba bwe yavaayo.

10

Ebisolo bwe byatuuka, byabona nga Wankereghe agemye Wakayima, byayeta ebisolo ebindhi okusalagho kiki ekyokukolera Wakaima.

Ebisolo byonabyona bwe byatuuka, Wampologoma yaakoba ati, "Kiki kye tube tukolere Wakayima?"

11

Wankereghe yaakoba, "Wandhovu amugeme n'omukonda gwe amusuule ku gabaale."

Ebisolo byonabyona byaikiriza. Aye Wakaima yaakoba, "Ee mwami Wampologoma, toidhi nga ba wakaima tibafa bw'obasuula ku mabaale? Wakaima eidha kufa nga omuswire mu ivu mwonka."

Era Wampologoma yaakoba Wandhovu ati, "Suula Wakayima mu ivu."

12

Nga Wakayima bamaze okumubwikaku eivu, Wampologoma yamugema yaamukasuka.

Wakayima bwe yatuuka ku itaka yaafuumuula enkungu embitirivu. Enkungu yaabuna buli wantu.

13

Enkungu bwe yaghaagho, ebisolo byalingirira. Wakaima yali agiire!

Baakitegeera bati Wakayima yali abakoleire bwa kakodyo.

14
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ebisolo bisima ekidhiba
Author - Um conto tradicional dos Manyungwes de Moçambique
Translation - Isaac Mapiti, Kyambogo University
Illustration - João Carlos Brito
Language - Lusoga
Level - Read aloud