Ebisolo bisima ensulo
Um conto tradicional dos Manyungwes de Moçambique
João Carlos Brito

Kyabbaireghooku omwaka gumo nga amaizi tigatoonya. Emisaale gyakalire ni gyifa. Emiiga gyagotere era amaizi ni gafumuuka. Abantu n'ebisolo byatandiikire okufa olwenzala n'enyonta.

1

Empologoma n'enjovu nga ebisolo ebikulu byaizira ghamo okuteesya okumbeera. Empologoma yakobere, ''Twaba kumaalirirya nga tufiire enyonta. Twete buli muntu ghamo era tuteesye okumagezi ag'okusima ensulo.''Enjovu yaikiriirye n'eyaba okutambulya amawulire eri ebisolo byonabyona.

2

Ebisolo byonabyona nga otwoireku owakayima byaizire ghamo okuteesya okumbeera. Empologo yakobere, ''mubone, baganda bange n'aboonyoko, omwaka guno, amaizi gagain okugwa. Buli muntu ali kufa nzala n'anyonta. Buti tukole enteekateeka ey'osima ensulo swena tusobole okuginywamu.''

3

Ebisolo byonabyona byaikiriirye era amang'ago ni bighagala embago, ni batandiika okusima. Basimire ni basima. Okumaaliirya nga baghomoire amaizi. Empologoma yakobere, ''Kulwaki Owakayima tandaiza kusima nsulo eno? Taiza kunywa mu maizi gano!''

4

Oluvaanyuma Owakayima yaizire nabona ensulo. Yakobere, ''Tipite,tipite okunsulo!'' Ebula kyeyaghuliire. Niyeyongerayo,naanywamuuku amaizi era nasambusyamuuku kya lumo.

5

Olunaku olundi, ebisolo bwe byaizire byaboine nga ensulo yaabyo ntaabuuki. Amaizi mwali mubula aye nga bityanka. Nibibuurya,''Ayinza okubba nga Wakayima. Nga tusima ensulo yekwekere.

6

Era ebisolo ni bisalagho okuleka omukuumi okunsulo. Byalondere Ensude okuta eriiso okubintu. Ensude yabbaire okunsulo Owakayima gheyaizire obwire nga ali kukoba, ''Tipite! Tipite!'' Onsude nairamu, ''Pitani!'' Agho Owakayima nasembera era nasugirya Onsude, ''Ngizire, mukwano gwange, era ndeete abakulu byebataka okulya!'' Onsude nairamu, ''oize, tukiboneku ekyo.''

7

Onsude yaali n'omujenene. Nayaba gy'onsude, ''Iii...,mukwano gwange, ogezyeku kino!'' Owakayima yamughaire omujenene. Era nakubba amaizi ag'omunsulo naganywa. Nga Owakayima yankazwawo, Ompiti yatuukire era namubona.

8

Olunaku olundi, Ompiti yaabire nakobera ebisolo byonabyona ati Owakayima atwoire amaizi omunsulo. Buti nibalonda Ofudu okukuuma ensulo. Owakayima yaizire obwire, nga akoba, ''Tipite okunsulo'' obwatawuliire ku yenayena amwiramu nakoba: ''Ninze owakayima! ngizire kunywa maizi.''

9

Onkudu olwatuukire okunsulo amangu obwire, yaali yekwekere mu gabbaale. Yafaananire oti ibbaale lindi. Amangu nga Owakayima yankatandiika okwingira omumaizi, Onkudu yakwaite Owakayima ekigere. Onkudu tiyatumwire kigambo., yatyaime butyami ng'alinda paka enjuba bweyazwireyo.

10

Ebisolo olwaizire, byaboine nga Ofudu akwaite Owakayima. Byetere ebisolo ebindi okusalawo ki eky'okukolera Owakayima. Ebisolo byona byona olwesolongere, Empologoma nebabuulya, ''Twakolera ki Owakayima ono?''

11

Ofudu nairamu, ''Enjovu emukwate n'amoyiga ge era amukubbire okumabbaale.''Eee mukulu Mpologoma, okimaite nga aba Wakayima tibafa nebwo bakubbira okumabbaale. Owakayima aiza kufa okutoolaku nga omuswire mwikoke.''Buti Ompologoma nakoba Onjovu asuule Owakayima omwikoke.

12

Owakayima okumala okumala okumubwika n'eikoke, Onjovu yamubbeedeire aghaigulu era namusuula. Owakayima olwagwire yakolere ekireri kyenfuufu. Enfuufu yabbaire buli ghamo.

13

Enfuufu olwakendeire. ebisolo nibiringirira. Owakayima ng'abire! Bakizwire nga Owakayima abazaanyireku teete.

14
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ebisolo bisima ensulo
Author - Um conto tradicional dos Manyungwes de Moçambique
Translation - Kyambogo University, Mpala Paul
Illustration - João Carlos Brito
Language - Lulamoogi
Level - Longer paragraphs