Haŋambi N’Ehudu
Ghanaian folktale
Wiehan de Jager

Lulala Namumbirya oyu balanganga baati "Haŋambi" aja ayaba epama ohuŋwa mu nimiro yiye. Epama jino jaali ndaŋi bugali era ni jiŋooma bugali. Era gajinyiiya n'ohwegenderesa. Ni ganyiisa nga gehala ohulya.

1

Haŋambi ko ni gaali ni genda ohutagiha ohulya, gaŋulira ni ŋaliŋo akokona hu lwigi. Ng'aŋo Haŋambi gesonia ahena gebuusa ati, "Oba ko nj'ani oyo?" Naye era nga gegulaŋo omulyango. Hu mulyango hwaliho nje Wanehudu owaboneha ohuba omudembi era oyu enjala yaali ni eruma. Nga Wanehudu amuloma ati, "Haŋambi ganya ningire. Ngendire olugendo olwene oluleeŋi, olundembisye era enjala yinuma." Haŋambi gabula hyahuhola ohutusaho ohuganya Wanehudu gengire.

2

Haŋambi gaali mwimi nyo nga saŋanga hubbwagiraho muutu yesiyesi epama yiye n'olwaba mugeeni wuwe. Ebyaŋwamo gahejaŋo ahakodyo ahalumirisa. Wanehudu ni gaali ni gahehala atandiihe ohulya, Haŋambi gamuhayuhira ati, "Wanehudu, agagalo gago gafuduuhi! Sooka otiine osaabe mu ngalo." Ehituufu hyali ti agagalo ga Wanehudu gaali gacaafu olwohuba nj'agamugesya olunaku lwosilwosi. Wanehudu gahena gahaniambuha gaaja hu lwabi ohusaaba mu ngalo era ni gahena nga nindi ahaniambuha ohwagaama hu hiŋulo.

3

Wanehudu gatiinanga ohusaaba mu ngalo eno Haŋambi geriira epama. Wanehudu gaja ohugobola gageene epama jiŋooye. Nga Wanehudu alengerera Haŋambi ahena amuloma ati, "Kalwe ohucaasa. Olu oli bitaho mu hitahere hyefe wabuhangaho ewange keesi nahuhyasa." Ng'aŋo Wanehudu ahaniambuha, gagamayo ewuwe.

4

Ebiseera ni hyabitaŋo, Haŋambi gatandiiha ohuŋeega bugali hu hisuubise ehi Wanehudu gamusuubisa ati aja humuhyasa. Era lwali lulala ng'atiina ewa Wanehudu. Haŋambi goola ewa Wanehudu engolyobere mu hiseera ehyene ehy'ohwiŋula emere y'ehyegulo. Mu hiseera ehyene ehyo Wanehudu gaali agalambaaye hwibaale ni goota ahamwi ng'olu amahudu gahola. Wanehudu ni gabona Haŋambi ng'amuloma ati, "Haŋambi, wujire ohulya ni neese ehyegulo?" Nga Haŋambi agobolamo ati, "Yee! Ehyo kisiimire bugali." Mu hiseera ehyo enjala yaali yeyongera hweyongera ohumusogota.

5

Nga Wanehudu getubbya mu lwabi aje ategehe ebiryo. Haŋambi niye ng'amuhuumira hwigobo ni gehaaye hwibaale. Wanehudu sigalwayo ng'agobola aloma Haŋambi ati, "Haŋambi, ebiitu byeholireho. Nja hutiine hulye." Wanehudu ni gahena ohuloma atyo nga nindi getubbya atagiha ohulya amahoose aga gaali n'ategehire.

6

Haŋambi gagesyaho ohwetubbya coka sihyasoboha olwohuba niye namumbirya si hudu. Hiisi olugagesyangaho sigeyinihanga wabula gagobolanga hu mugulu gasigala n'alerenga hu maaji. Wayirenga gagesyaho obukodyo obuŋera sigaŋanga hweyiniha. Ehyegulo nga himuhaya ohwolaho.

7

Olufanyuma enyo Haŋambi gasuna ehiŋeego. Gabbirya agabaale mu saŋu y'ekooti yiye ehyamusobozesa ohwetubbya mu lwabi. Nga hino hiraga obulabuhi! Ni getubbya galengera ebiryo ebi wanehudu gaali n'ategehire gaŋunyira nahawoowo habyo. Amate gatagiha ohusyolola.

8

Naye Haŋambi ni gaali ni genda humega emeere yino enofu nga Wanehudu amusibira amuloma ati, "Haŋambi, mu butuufu obwene sonalye n'oli mu kooti eyo. Eyo sijegeeri eyi huholamo ebiitu ŋawange ŋano!" Nga Haŋambi, natasookire n'ahuhiroboosaho alooma ati, "Keehyo, oli mutuufu Wanehudu. Oba ebiŋeego bibaaye ŋe?" Ng'aŋo Haŋambi gefihula ekooti.

9

Coka olw'ohubula mabaale musaŋu ohumuŋambirira ŋaasi, Haŋambi gatutubbuha, galerenga hu mugulu w'amaaji g'olwabi nindi. Haŋambi ni geŋunamiiye gatimya omutwe gugwe mu maaji galengerera Wanehudu n'alya emeere eyo enofu ohwola olu gayihenaŋo yosi yosi!

10
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Haŋambi N’Ehudu
Author - Ghanaian folktale
Translation - Mera Stephen
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Lunyole
Level - Read aloud