Anansi, Amakhokho Nende Tsikwena
Ghanaian folktale
Wiehan de Jager

Inyanga ndala inzala yakwa mushialo. Abulao owali neshiokhulia ilali amakhokho konyone.   Buli mu mabwibwi, kapurukhanga nikatsia womusala kwa matunda amengu kali amanulu. Kwali akari womwalo omukhoongo. Kakalukhanga nende amakhuyu khulweshiakhulia shiako, nende abekho bako. Ifwana yamakhuyu yachiranga omunwa kwa Anansi kwitsula amare tu. Yapara shinga anyala okhwinyolerakho yesi.

1

Yapara muno ne nanyoola eshianyala okhukhola. Yebakha khushitakho shiaye iula bulaayi. Yabukula inyungu yeliloba ne natsia okhulola amakhokho. Yareeba,  "Munyala okhukhonyakho bayie? Ndenyakho amanda komuliro okhubwanira omuliro kwanje."  Ne olwa katsiririra okhutoola amanda mumaika, Anansi yekhala niyesisinia khu elala khu makhuyu kali amakhongo, kho liande khushibuno shie. Yakalusiria amakhokho orio ingali, ne narula elwanyi, nachenda nabwao eshinyumanyuma okhula nga yakhamirira. Yayuka nabwao okhutsia okhuulira obulayi bwe likhuyu.

2

Kata kario, likhuyu elala lionyone shiliakhamuyera tawe. Yakalukhayo khandi olundi, nakhola ario. Olwa yakalukhayo lwa khataru khandi, amakhokho kachaka okhumuparira eshia yali niyenyanga. "Eshichira nokalushiriranga hano okhubukula omuliro ne shiina?" kamureba. Anansi nakakalusia ari, "Buli eshise lwa ndula nango, amanda kabetsa nikamalire okhusima." "Obeyanga!"amakhokho nikamubolera. "Wenyanga efiakhulia fiefu!" "Shikali kario tawe. Mukatia," nakabolera. Ne nachaka okhulira. Amakhokho nikamubererera muno. "Kaala kaala," nikaboola. "Bukula omuliro kundi, ne mutsuli mumabwibwi, khulatsia nawe khumukhuyu."

3

Mumabwibwi inyanga yalondakho, buli likhokho liamwiyachila libaa, ne napurukha nako okhutsia khumukhuyu akari womwalo omukhoongo. Olwa yalola amakhuyu amengu amanulu, Anansi yekomba koosi kabe akaye. Buli olwa likhokho liatema okhufunakho likhuyu, yayula, "Elo nelianje. Nesie ouranjirire okhulilola." Mana nalifuna ne nalira mumufuko kwe.   Okhumalilikha, yafuna amakhuyu koosi ne amakhokho nikalanyoola kho kata liosi tawe.

4

Yatong'a yenyene busa nga eshirima shiachaka okhutiira. "Nindalenya okhumenya khumusala kuno obulamu bwanje bwosi," niyeparira, "ndalaruuma busa mumuyeka shinga amakhokho."   Kho yakhwesa emiuya mukari, naruuma, ne. Tuumbu! Nakwa mumwalo akari we tsikwena.

5

"Eshili ano nishi?" Okwoyo kweikwena nikurwarwakha. "Shiakhaba eshindu eshinulu shiokhulia." Anansi ne niyaanza okhulira naboola, "Tawe nochama bayie! Endi mulala khwinywe. Mukorirwe? Ndakora mundalo tsia bakuka benyu ne shiyalikhowo owanyala okhunyoola tawe. Newe oweimberi khubekho banje okhulolekha."   Nalila muno muno okhuula tsikwena nitsimulolera eshisa.

6

Ikwena ikhulundu yalikho, shiyahuulila akeke ako tawe. Iboola,  "Khulamanya noli mulala khwifwe nikaba mbu onyala okhulia amatoyi nende okhuulira obulayi shinga efwe." Nitsimwa eshisanda shia matsi amabi amakhanyu. Anansi naboola,  "Kali nga aka kukhu yakasinjia!"  Ne nakasia omuluu mwiloba nende eshilenje shie inyuma, khandi omuluu mushisanda nende eshilenje shieimbeli. Olwa yekatia okhunywa omunyu oko, kwatatsila mumuluu oko mushisanda, asi wefilenje fie.

7

"Omunulu po!" Niyekhomba nakalusia yo eshisanda eshikhaya. "Ahaa!" Bulano khwakhamanya mbu toto oli mulala khwifwe," tsikwena nitsiboola. Bulano nitsielesia mukatia obwiyangu bwokhukona ninatsio mubwina bwatsio. "Mumabwibwi mutsuli, ndalamuboolela olukano lwobulamu bwanje," Anansi natsiboolela olwe tsindolo tsiabayila."

8

Mumabwibwi inyanga yalondakho, eliuba nilishili okhufwinda, Anansi nabuusia ndala khutsikwena itso. Yaboola,  "Abashio nibashiri mundolo, mbila enyende omukhasi wanje nende abaana banje injerekha womwalo, betse bakhonye okhubabolela olukano lwanje."

9

Ikwena yasinyikha nibubura khulwo khubusibwa mundolo mumabwibwi. "Nochama khonya. Ewe osokanga bwangu okhushira esie," Anansi naboola. Ikwena niiyama. Anansi niyekhala khumukongo kwe ikwena okhuula khulukuku lwomwalo. Yeekha bwangu bwangu, "Enjelela busa bwangu bwangu ninde busa!" Anansi naiboolela, ne nakhamiushila mubunyasi.

10

  Okhuula inyanga ino, Ikwena ishilindanga khulukuku, namoolu kayo nga amasingo khumatsi, nende tsimoni tsiefipalapala khumatsi ekulu.

11
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Anansi, Amakhokho Nende Tsikwena
Author - Ghanaian folktale
Translation - Catherine Were
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Oluwanga
Level - Longer paragraphs