Ʊto kaasapɩ́
Joanne Bloch (retold folktale)
Wiehan de Jager

Pǝ̂rǝ ma ! Arà !
Ampǝrǝ n fǝl wuu naa atɩ ri mpá nɖǝn kǝbaja n'ʊto kaasapɩ́ Gabɔŋ kaatǝna nɩ, gʊɖo gʊɖǝn nɩ.
Gʊɖo gʊɖe kagɩcɩɩca, gʊyo gʊbʊmbɔnɔ ŋgʊɖee kɩla ɩ shemelaŋ awu ma, laŋ na ʊto kaasapɩ́ gaɖe ga na ɖa.

1

Ɖaa ɩ cee ɖa ba na lo gaɖu gaɖe ma, baa njǝŋ ba na tɔɔ tam na na yɛɛ gasapɩ́ gaɖe kansono. Boɖoboɖo, ɩyupi na gɩyofopɔɔ kabʊto bʊfɔlɩ bʊ ba na toŋo na ce na ma na.

Baa bɔkɔɩ apaŋa na, shee gapapiri gaɖe nɩ kǝbaja baɖǝn ba pɩ̂ n'ɩjɩʊ ɖaa gǝŋ kɩja ma, gʊɖo nɩ. Gʊyo kaamana jɩ ba na tɩ ɩ, bannɩnɩ kʊɖǝn aɖe tɩ kǝ giɖigbo.

2

Ɩ ta cîm ŋkǝlǝ́ nɖǝn, gasapɩ́ ga na rgǝ na gʊyo kagɩnɩlɩbɩlɩbɩ atɩ jɩ, anyem. Ga ta bôŋo, ga na laa ntulo nsoŋsono njɩ na yɩɖa. Kpaarɩ gaɖe ga tɩ kʊɖa kʊɖa kapra buruu aɖono apiɖepiɖeka ; ɩminti batʊrka kaŋkǝm ʊto aɖe sǝ̂ba na nyɩ.

3

Ɩ ɖa gǝŋ na ce. Ʊto a na nyɩ ɖaa ɩ sim ma laŋ, ayɔkɔfʊmka ɩɖe tɩ shee gɩshɛbʊ, ʊjɩʊ ʊɖe yɔgɔ gapapiri nɩ. Na baa mʊ ɩ tɩ́ sǝba na fʊba cei cei. Bʊkaata bʊɖǝn bʊ ta rî gapapiri nɩ kǝbaja, kǝ ba na ŋǝ gayɛ ba tɔ̂jɩ gasapɩ́ gaɖe na, baɖe ba tɩ nyir galaŋ. Naa naa lǝ wàà : « Baa ɩ ɖâ baɩ na, ʊto a taa shɩ nyɩ̂. Tam a cim gɩ pâla gasapɩ́ gapǝla gajore gaɖe kʊɖɔlʊɖɔlʊ gǝŋ ! »

4

Ama, gapapiri nɩ kǝbaja ba shee tǝrǝtǝrǝ. Ba shɩ na pala gasapɩ́ kʊtɔjʊ ma, ʊto ɖe tɩ yiɖe gboo. Awaryɔkɔ ba fʊm ma, ɩ ta sǝba na kʊ, na ci. Ɩbɔrɩ ba ta sǝba na kɔlaŋ, balɔ ɩɖe ci. Ʊɖǝn gboo k'a kɔɔ na ɖoo gapapiri nɩ ace atɩ shee gasapɩ́ gaɖe ʊjɩʊ na. Nnyǝmǝ, baa aŋa a ɖa n'ʊkǝrukǝru páá na yɛɛ a ŋǝ̂ ɩtanɩ ace atɩ shɩ ʊjɩʊ mpabʊmbɔnɔ nɖee n ɖa asǝla na pɩ ma nɩ.

5

Ʊshilé ɖǝn, gaɖu gaɖe ga sʊɖa, na gapisǝmpi ba na yɩɖa wàà, Kaliiɖa ma, ga ɖoo na sukuru akpa naa atɔɔ niya wàà, aɖe tɩ ce gʊɖo nɩ, k'a yɔ̂ na, ŋkǝŋ ɩ tɩɩ fâa aɖooɖoo. N'a sara, asara, atɩ kpa gʊyo gʊbʊmbɔnɔ ŋgʊɖee sul ʊto kaasapɩ́ ga na ɖa ma. Na Kaliiɖa a kiɖe gʊyo gʊɖe suu. Kpaarɩ na a mana lige ŋkǝlǝ́ɩ anar abʊmbɔnɔ a pɩ na nɩ gʊɖo gʊɖe nɩ ba pɩ tɩ shee gasapɩ́ ʊjɩʊ ma, aɖe naa jǝba.

6

Kaliiɖa a tine 'ʊfǝlǝ naa alaa boɖoboɖo gakǝli ŋgaɖee a jɩ gajakajaka asaa ma, n'a ɖʊ nɩ gɩshɛbʊ gʊyo kaamana. Ɩ jɩ wàà, k'a wʊɖa giɖigbo na ma, n'a yɩɖa ntulo ŋŋono nɖee a cee yɔ ɖoo ɖe ma.

7

Ŋkǝmprǝ mbʊmbɔnɔ nɖǝn nɩ, na gasapɩ́ gasoŋsono buruu gaɖǝn ga rgǝ atǝn kpaarɩ asɔm boɖoboɖo ɖe ataa, naa akɔɔ boɖo asǝ gʊyo gʊɖe kɩla nɖee ɩ sǝla na Kaliiɖa anɖi ma laŋ, naa asǝba boɖoboɖo kʊjɩʊ. Ga boŋo ma, na ga ŋana kagɩnɩɩ ayɩɖa ntulo nsoŋsono nɖǝn. Kpaarɩ na ga taa kapra ɩpiɖepiɖeka na Kaliiɖa a mana rǝŋǝ gaja ga tulo ma.

Kpaarɩ na ga taa kapra ɩpiɖepiɖeka na Kaliiɖa a mana rǝŋǝ gaja ga tulo ma. A kpa agaɖufal ma, n'ʊto abʊmbɔnɔ ɖǝn a sǝba ʊnyɩʊ, na ɖooɖoo gatǝna garaná gasʊɖaka.

8

Ɩ ta san na Kaliiɖa páá, halɩ a tɩ lǝ ayar n'anar ɖaa ga tʊ naa ʊto a na nyɩ ma. N'anar a bor na nɩ naa alǝ nɩ wàà : « K'á yɔ gʊyá kʊ aa ? Ʊɖǝn k'a kɔɔ shee ɩjá wàà, gasapɩ́ gaɖe ga tɩ pala ʊto atɩ nyɩ na ! » Na ayar a lǝ nɩ wàà : « Akaŋana a wʊɖa ɩjá. Gʊlǝma gʊ bon, nnyǝmǝ baa mʊ ɩ tɩɩ sâra gɩshɛbʊ, ʊto a taa sǝ̂ba ʊnyɩʊ. Pàá pɛɛpɛɛ boɖoboɖo asoŋsono ɖe ashee gasapɩ́ gapǝla ŋgaɖee ga na jɩ k'aa na kun ma na ! »

9

Kaliiɖa k'a na yɛɛ a bɔbɔ n'ayar n'anar na, ama aɖe shee agʊlɔ ɩjá wàà, ba tǝrǝtǝrǝ. Na wàà : « Maa amaŋana abʊmbɔnɔ a naa ka ɖâ ŋŋuro nɩ, maa a shêe amʊ ɩjá ! » Ama Kaliiɖa anar abʊmbɔnɔ a cee ci boŋo ɩ lee kɛrɛ. Abʊkɔ bʊɖɔŋkɔnɔ mbʊɖee Kaliiɖa a naa toŋo ma na agiɖigbo.

10

Bɔkɔɩ banyɩʊ kaŋkǝm, baa gɩtupi k'a gɩ jɩʊ atǝn na. Ayɔkɔɩ ba ɖu ma, ɩ ta kɔɔ sǝba na kʊ, ɩbɔrɩ mbaɖee akɔmɔ ɩ cee kpa páá ma, ba ta pɛmpɛŋɛ akɔlaŋ. Ʊshilè ʊɖe tɩ tǝʊ n'ɩbɔnɔ, àlaŋ ɩɖe fʊba aɖa buruu. Kaliiɖa wàà : « Baa baɩ na ba lǝ̂, k'ɩ ŋǝ amʊ na ! Gɩ hɩyɛŋ ʊto. N tǝ ma kɔ̂ɔ gacǝŋ atɩ shee gasapɩ́ ʊjɩʊ ! »

11

Ɖaa Kaliiɖa a lǝ ma, gaja ga kʊɖa gajakajaka, naa a shɩ tɔɔ aboɖoboɖo gakǝli, naa alaa ɩyupi ɩrana ŋŋɔŋku nɩ ma, n'a lee wɛlɛ aɖoo afal. N'a fǝl gʊɖo kagɩcɩɩca.

Ŋgaɖee k'a shee yɔ na ma na gǝŋ wàà, ayar gboo k'a na fol na. Ŋkǝlǝ́ nɖee a ŋǝ bʊkɔ́ɩ ʊpur a na lee ma, n'a tɩ kaashɩ wàà, a tɩ yɛɛ a kɔ̂ɔ ace atɩ shee ʊto kaasapɩ́ ʊjɩʊ.

12

Gaɖuɩ a cam ʊnyana naa alǝ wàà : « Shee ma fâŋa ʊpi gʊtɔ gʊcirkayar nɖe ma na gǝŋ. » N'a tɔɔ agʊta n''ɩca, naa atǝr Kaliiɖa aŋkǝm shɛlɛm gʊɖo nɩ. Gasapɩ́ ga rgǝ na yɛɛ ga jɩ̂ ʊjɩʊ nɖee Kaliiɖa a pɩ na ma na ashee jɩ ma, n'ayar a taa agʊta anyǝm ʊcasheme. N''ʊca ɖe ʊ ce atɩ cim gasapɩ́ gaɖe kagɩfolu. Kpaarɩ na ga ŋala tatata.

13

Asampǝna ɩ ta kpa Kaliiɖa, n'a cǝpra aŋǝ ayar a fǝɖa atǝn amana cii ma. N'a kuro naa acǝpra na gasapɩ́ sul kpaarɩ ma, a ŋǝ ʊca ʊ kɔɔ aɖoo na kagʊlɔ gʊpiɖepiɖeka nɩ afǝɖa atǝn ma. Ama k'ɩ lee jɩ gaɖǝn na, na ga lǝba àyó ɩshemekalaŋ kɩla nɩ.

14

Na Kaliiɖa a cu aɖoo gʊɖo nɩ afǝl aŋǝ biti kalesʊra. Ɩbɔrɩ na bɛrɛ mbaɖee a ŋǝ ma, baɖe ba ci aɖa atǝn. Agɩfolu gɩɖe gɩ tɩ kǝ, n'a cu akpa afal, ayɛɛ anar abʊmbɔnɔ agiɖigbo were were, naa afaŋafaŋa wàà : « Amʊkantam ʊboŋoka na gǝŋ ! Ʊto kaasapɩ́ ga cam ʊnyana páá. Shee ma kɔɔ lêe ɩ sân na jɩ ! Shee ma shɩ lêe ! »

15

Ɩminti akoo-na-tǝb kaŋkǝm, Kaliiɖa aɖe ɖa gʊyo gʊbʊmbɔnɔ kaamana boŋo. Agʊlɔ gʊɖe gʊ cǝ afǝmǝ, aɖe tɩ ŋur na raga. Asǝla na nɩ, gaɖu gaɖǝn ŋkǝŋ, ayar aŋkompa nɖe n ɖa atǝn. Na Kaliiɖa a cǝpra agayɛ ɖoole, 'anyɛ ɩɖe tɩ tar, n'a sǝba giɖigbo ɖe kʊkǝʊ. A ta kǝ, akǝ, halɩ 'ɩsǝwa ɩ tɩ́ na yor nɩ.

16

Gǝŋci a kǝ halɩ bʊkɔ́ɩ a na yɛɛ awu ɖulinya nɩ kaŋkǝlǝ̀ nɖe ma, bʊ kpa. Gasapɩ́ ga rgǝ n'alaŋlaŋ, ɖaa gaɖǝn k'aa ɖa na ma. Naa ajɩ ɩyupi ɩrana nɖee ɩ naa ɖa atǝn cei ma, naa ayɩɖa n'atulo cei. Kaliiɖa a naa ɖa n'ʊkǝʊ ma, na gasapɩ́ ga ŋana kapra. Gaɖuɩ Kaliiɖa a rǝŋǝ ŋkǝmprǝ njala nɖǝn aŋkǝm ma na gǝŋ.

17

Kaliiɖa ayar a ŋǝnǝ ka, naa naa lǝ gasapɩ́ gabʊmbɔnɔ buruu ɖe wàà : « Aŋgaja ga ci, aŋgaja ga ci. » N'a bɔlɔ agʊnyɛ ashee ʊpur, na ba toŋo bawor shɛlɛm akpa mpá nɩ. Ba shɩ na kpa ma, bɛrɛ baŋunii n'ɩbɔrɩ baɖe ba ŋǝnǝ ata ayiɖe.

18

Kagɩjibɔŋɔ gɩɖe jɩ bapaja ba wala bawor. Atǝlǝ baŋunii wàà, ʊceru nɖee ba cam ma, ʊ lee ʊbʊmbɔnɔ. Atɔɔ na kʊshilé, bɔkɔɩ ɖǝn k'a na fǝl, kǝ ba cê n'ʊjɩʊ gʊɖo nɩ atɩ shee ʊto kaasapɩ́ na.

Amʊmpǝrǝ kaayala jɩ gǝŋ.

19

Ce livre a été traduit et publié par l'équipe anii à Bassila. Pour plus d'informations sur le projet anii et d'autres publications en langue anii, contactez-nous :

20

www.revue-gugu.org

+229 66 66 11 11
Téléphone et WhatsApp

21

L'équipe anii salue l'équipe de AfricanStoryBook et les remercie pour leur générosité et pour la licence de CC BY.

22
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ʊto kaasapɩ́
Author - Joanne Bloch (retold folktale)
Adaptation - Moustapha SOUMANOU ISSIFOU
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Anii
Level - Read aloud