Mondli Ane Mbali Naŋ Gaa Ba Makoma Zie
Violet Otieno
Catherine Groenewald

Mondli ne Mbali ane ba saada laŋ kpeɛrɛ la a teŋkpoŋ poɔ. Ba boɔbo zaa da arɛɛ la ka ba bare sakubiiri. A sakuuri barebo da naane a ba yelwonaa kyɛ ba teɛroŋ zaa arɛɛ ba naŋ na gaa ba makoma zie. A ba makoma da kpeɛrɛ la tembile kaŋa naŋ peɛle kolaa kaŋa.

1

Mondli ane Mbali poore da pɛlle la bonso, saŋa taɛ la ka ba la gaa a ba makoma zie. Zie naŋ na veɛ daare, ba da laŋ la ba boma a nare a ba sori tuubu. Ba da ba gbiri a tensɔgɔ na. Ba di la dɛmo kyaare a sakuuri barebo lɛɛ ka zie te veɛ.

2

Zie naŋ da wa veɛ bebimaaroŋ, ba da kpɛ la a ba saa lɔɔre a gaa a koraa poɔ. Ba da do la tanne, a kpɛ mɔdonne poɔ te yi. Ba sɔrɛɛ lɔɛ a sori zu, a kyɛ yieli yiele. Ba da te ta la sɔgɔ a bale faa gbiri.

3

Ba naŋ da wa te ta, a ba saa da seŋ la Mondli ane a Mbali ka ba iri. Ba da nyɛ la a ba makoma, Nobuntu ka o de sɛŋɛ gaŋ ne teɛ puliŋ a pɛnnɛ.

4

Nobuntu poɔ da pɛlle la yaga. O da seɛrɛ la a die poɔ ne popeɛloŋ. A o yaamine poɔ da pɛlle la ka ba de kyɔɔtaare ko a ba makoma. Ka Mondli yeli, "De weɛ yuo a N kyɔɔtaa." Ka Mbali meŋ yeli, "Aaai, yuo Ndeni sɛre."

5

O naŋ da wa yuo a kyɔɔtaare baare o dasɔre la Naaŋmen ko a o yaamine a maale ba. Mondli ane Mbali pãa da yi la yeŋe a te deɛnɛ. Nobuntu ne a o bidɔɔ da zeŋɛɛ a di dɛmɛ kyaare a ba yideme zaa.

6

Zie naŋ da wa soɔrɔ, Mbali ane Mondli da leɛ gaa la yiri te di ba zimaane bundirii. Ba da naŋ dire la kyɛ ka gõɔŋ faa kpɛ ba. Zie naŋ da wa veɛ, a ba saa da de la a lɔɔre leɛ gaa a teŋkpoŋ poɔ kyɛ bare a biiri a ba makoma Nobuntu zie.

7

Mondli ane Mbali da maŋ soŋ la a ba makoma ka o toŋ a yiri toma zaa. Ba da maŋ gaa la kolaa te ɔŋ kõɔ, a la gaa te bɔ daare wa maale vũũ. Ba da maŋ wuo la a noore gyɛlɛ lantaa a kyɛ kpɛ a gaadin poɔ te bɔ zɛvaare.

8

Daare kaŋa, Mondli da de la a o makoma nii gaa ne moɔ ka te ɔɔ moɔ. A nii da te zo kpɛ la neɛ kaŋa weɛ poɔ. A weɛ soba suuri da iri la yaga. O da tɔ la dabẽɛ eŋ ba ka o koŋ la ko ba a nii bonso, a sãa la a o weɛ boma. A naŋ yi a daare na zaa, Mondli da kaara la a nii velaa ka a ta la bɔ yɛlɛ wa ko ba.

9

Daare kaŋa meŋ, a biir da tu la a ba makoma Nobuntu gaa daa poɔ. O maŋ koɔra la zɛvaare, sikyiri ane fanfama a daa poɔ. Mbali da nɔŋɛɛ ka o maŋ wuli a dadaareba a boma daaro. Ka neɛ zaa wa da a boma, Mbali da maŋ laŋ a la taa eŋ a soba woɔ poɔ ko o.

10

A ama zaa puoriŋ, sakuuri meŋ yuobu peɛle la. A seŋ ka a biiri leɛ gaa a teŋkpoŋ poɔ. Nobuntu da ko la Mondli kɔpo a ko Mbali meŋ kparoo. O da de la bundirii ko ba ka ba na de tu ne a sori.

11

A ba saa naŋ da wa ka o taa ba gaa ne, ba da ba sagra na gaa. A biiri da sɔrɔ la a ba makoma Nobuntu, ka o poɔ ba ka ba zaa gaa a teŋkpoŋ poɔ. Ka Nobuntu more laare kyɛ yeli, "N korɛɛ yaga. Nkoŋ tõɔ be a teŋkpoŋ poɔ. N na kyɛlɛ yɛ la ka yɛ leɛ wa a kyɛ."

12
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Mondli Ane Mbali Naŋ Gaa Ba Makoma Zie
Author - Violet Otieno
Translation - Raphael Lieber (OLE Ghana)
Illustration - Catherine Groenewald
Language - Dagaare
Level - First paragraphs